Zaczynamy omawiać Sprawdzian z Geografii, Klasa 5, Dział 3. Ten dział dotyczy ważnych zagadnień związanych z mapami i orientacją w terenie. Spróbujemy to zrozumieć krok po kroku, używając prostego języka i przykładów.
Orientacja w terenie
Orientacja w terenie to umiejętność określania swojego położenia oraz kierunku, w którym chcemy się udać. To bardzo przydatna umiejętność, zwłaszcza podczas wycieczek, wędrówek po lesie lub nawet w nowym mieście. Można to robić na wiele sposobów. Wykorzystujemy do tego celu różne narzędzia i wskazówki.
Podstawowym sposobem orientacji jest użycie kierunków świata. Mamy cztery główne kierunki: Północ (N), Południe (S), Wschód (E) i Zachód (W). Znając te kierunki, łatwiej jest nam określić, gdzie się znajdujemy i dokąd zmierzamy. Możemy też posługiwać się kierunkami pośrednimi, takimi jak północny wschód (NE), południowy wschód (SE), południowy zachód (SW) i północny zachód (NW).
Sposoby orientacji
Istnieje wiele sposobów orientacji w terenie. Najpopularniejsze to:
- Kompas: Urządzenie wskazujące kierunek północny. Dzięki niemu możemy łatwo określić pozostałe kierunki świata. Warto nauczyć się z niego korzystać.
- Mapa: Graficzne przedstawienie terenu, zawierające informacje o ukształtowaniu terenu, rzekach, jeziorach, drogach i miastach. Umiejętność czytania mapy jest kluczowa do orientacji w terenie.
- Gwiazdy: W nocy możemy orientować się za pomocą gwiazd, np. Gwiazdy Polarnej, która wskazuje kierunek północny. Jednak ten sposób wymaga pewnej wiedzy astronomicznej.
- Słońce: Słońce wschodzi na wschodzie, a zachodzi na zachodzie. W południe znajduje się mniej więcej na południu (na półkuli północnej). To pozwala na przybliżone określenie kierunków świata.
- Obserwacja przyrody: Mech na drzewach zazwyczaj rośnie po stronie północnej, a mrówki budują mrowiska po stronie południowej. To tylko przykłady, które pomagają w orientacji.
Mapa – co to takiego?
Mapa to pomniejszony obraz powierzchni Ziemi lub jej części, przedstawiony na płaszczyźnie. Mapy są bardzo różne i służą do różnych celów. Mamy mapy ogólnogeograficzne, które pokazują ogólny układ terenu, rzeki, jeziora, miasta, a także mapy tematyczne, które koncentrują się na konkretnych informacjach, np. mapy klimatyczne, mapy roślinności, mapy gęstości zaludnienia.
Każda mapa ma swoją skalę. Skala mapy informuje nas, ile razy obraz terenu na mapie został pomniejszony w stosunku do rzeczywistości. Skala może być przedstawiona w różny sposób: liczbowo (np. 1:100 000), mianownikowo (np. 1 cm na mapie odpowiada 1 km w terenie) lub graficznie (jako podziałka liniowa). Im mniejsza liczba w skali, tym mapa jest bardziej szczegółowa (przedstawia mniejszy obszar, ale z większą dokładnością).
Elementy mapy
Mapa składa się z kilku podstawowych elementów:
- Tytuł: Informuje, co przedstawia dana mapa.
- Skala: Informuje o stopniu pomniejszenia terenu.
- Legenda: Wyjaśnia znaczenie symboli i kolorów użytych na mapie.
- Siatka kartograficzna: Układ linii południków i równoleżników, ułatwiający określanie położenia geograficznego.
- Znaki umowne: Symbole graficzne reprezentujące różne obiekty, np. miasta, rzeki, góry.
Położenie geograficzne
Określanie położenia geograficznego to podawanie współrzędnych danego miejsca na Ziemi. Do tego celu używamy długości geograficznej i szerokości geograficznej. Wyobraź sobie, że Ziemia jest przecięta siatką linii – to właśnie południki (biegnące od bieguna północnego do południowego) i równoleżniki (biegnące równolegle do równika).
Szerokość geograficzna to kąt między równikiem a danym punktem na Ziemi, mierzony w stopniach. Równik ma szerokość 0°, biegun północny 90°N (północnej), a biegun południowy 90°S (południowej). Mówimy o szerokości geograficznej północnej (N) i południowej (S).
Długość geograficzna to kąt między południkiem zerowym (przebiegającym przez Greenwich w Anglii) a danym punktem na Ziemi, mierzony w stopniach. Południk zerowy ma długość 0°, a południki na wschód od niego mają długość wschodnią (E), a na zachód – długość zachodnią (W). Długość geograficzna może przyjmować wartości od 0° do 180°E i od 0° do 180°W.
Aby podać położenie geograficzne, zawsze podajemy najpierw szerokość geograficzną, a potem długość geograficzną. Na przykład, położenie geograficzne Warszawy to około 52°N 21°E.
Podsumowanie
Dział 3 z geografii w klasie 5 to bardzo ważny dział, który wprowadza nas w świat map i orientacji w terenie. Znajomość kierunków świata, umiejętność czytania mapy, rozumienie skali mapy oraz określanie położenia geograficznego to podstawowe umiejętności geograficzne, które przydadzą się w życiu codziennym. Pamiętaj, ćwicz te umiejętności, korzystaj z map podczas podróży, a geografia stanie się dla Ciebie fascynującą przygodą!
