Witajcie drodzy uczniowie! Czas na sprawdzian z geografii. Dział 1 z Nowej Ery to fundament. Razem damy radę! Ten przewodnik pomoże Wam usystematyzować wiedzę.
I. Planety i Układ Słoneczny
Układ Słoneczny to nasz dom w kosmosie. Składa się ze Słońca i wszystkiego, co krąży wokół niego. Pamiętajcie o planetach!
A. Planety skaliste
To Merkury, Wenus, Ziemia i Mars. Są bliżej Słońca. Charakteryzują się stałą powierzchnią. Ziemia jest wyjątkowa – mamy życie!
Merkury: Najmniejsza planeta, bardzo gorąca i zimna.
Wenus: Bardzo gorąca, toksyczna atmosfera.
Ziemia: Nasza planeta, woda i życie.
Mars: Czerwona planeta, kiedyś mogła być podobna do Ziemi.
B. Gazowe olbrzymy
To Jowisz, Saturn, Uran i Neptun. Są dużo dalej od Słońca. Są ogromne i składają się głównie z gazów.
Jowisz: Największa planeta, Wielka Czerwona Plama.
Saturn: Pierścienie z lodu i skał.
Uran: Obraca się na boku.
Neptun: Najbardziej oddalona planeta, bardzo zimna.
C. Inne ciała niebieskie
Oprócz planet mamy też księżyce, planetoidy, komety i meteory.
Księżyce krążą wokół planet. Planetoidy to małe ciała skalne. Komety to "brudne śnieżki", które zostawiają warkocz. Meteory to spadające gwiazdy, a jeśli dotrą do Ziemi, to meteoryty.
II. Ruchy Ziemi
Ziemia się porusza! Mamy dwa główne ruchy: ruch obrotowy i ruch obiegowy.
A. Ruch obrotowy
Ziemia obraca się wokół własnej osi. To trwa 24 godziny, czyli dobę. Powoduje to następowanie dnia i nocy.
B. Ruch obiegowy
Ziemia krąży wokół Słońca. Trwa to 365 dni i 6 godzin, czyli rok. Powoduje to zmianę pór roku.
Dodatkowe 6 godzin każdego roku powoduje, że co 4 lata mamy rok przestępny. Dodajemy wtedy jeden dzień do lutego.
C. Następstwa ruchów Ziemi
Ruch obrotowy i obiegowy mają wiele konsekwencji. Ważne są strefy czasowe i linie zmiany daty.
Strefy czasowe dzielą Ziemię na 24 obszary. W każdym z nich obowiązuje inny czas. Linia zmiany daty to umowna granica, gdzie zmienia się data kalendarzowa.
III. Kształt i rozmiary Ziemi
Ziemia nie jest idealną kulą! Jest geoidą. To oznacza, że jej kształt jest nieregularny.
A. Geoida
Geoida to powierzchnia Ziemi, która odpowiada średniemu poziomowi morza. Uwzględnia nierówności terenu.
B. Rozmiary Ziemi
Promień równikowy jest większy niż promień biegunowy. Obwód Ziemi na równiku to około 40 000 km.
IV. Współrzędne geograficzne
Aby określić położenie na Ziemi, używamy współrzędnych geograficznych. To szerokość geograficzna i długość geograficzna.
A. Szerokość geograficzna
Mierzy się ją od równika. Może być północna (N) lub południowa (S). Wartości wahają się od 0° do 90°.
B. Długość geograficzna
Mierzy się ją od południka zerowego (Greenwich). Może być wschodnia (E) lub zachodnia (W). Wartości wahają się od 0° do 180°.
C. Określanie położenia
Aby podać położenie, trzeba podać szerokość i długość geograficzną. Na przykład: 52°N, 21°E (Warszawa).
V. Mapy
Mapa to zmniejszony obraz powierzchni Ziemi. Ważne są skala, legenda i rodzaje map.
A. Skala mapy
Określa, ile razy obraz na mapie jest mniejszy od rzeczywistości. Może być liczbowa (np. 1:100 000) lub mianowana (np. 1 cm – 1 km).
B. Legenda mapy
Wyjaśnia symbole użyte na mapie. Bez legendy nie da się odczytać mapy!
C. Rodzaje map
Mamy różne rodzaje map. Mapy ogólnogeograficzne pokazują ogólny obraz terenu. Mapy tematyczne skupiają się na konkretnym zagadnieniu (np. mapy klimatyczne, mapy ludności).
Podsumowanie
Gratulacje! Przeszliśmy przez cały dział. Pamiętajcie o najważniejszych pojęciach:
- Układ Słoneczny i planety
- Ruch obrotowy i ruch obiegowy Ziemi
- Geoida
- Współrzędne geograficzne (szerokość i długość)
- Mapy (skala, legenda, rodzaje)
Powodzenia na sprawdzianie! Wierzę w Was!
