Hej piątoklasiści! Przygotowujecie się do sprawdzianu z czasowników z Nowej Ery? Super! Razem przejdziemy przez najważniejsze zagadnienia. Pamiętajcie, dasz radę!
Co to jest czasownik?
Czasownik to słowo, które opisuje, co ktoś robi (np. biega), co się dzieje (np. pada deszcz) lub w jakim stanie ktoś/coś jest (np. jest zmęczony).
Inaczej mówiąc, czasownik to akcja, proces lub stan.
Przykłady czasowników:
- czytać
- pisać
- skakać
- myśleć
- śpiewać
Osoby i liczby czasownika
Czasowniki odmieniają się przez osoby i liczby. Musisz to znać na pamięć!
Osoby:
- 1. os. l. pojedynczej: ja (np. ja czytam)
- 2. os. l. pojedynczej: ty (np. ty czytasz)
- 3. os. l. pojedynczej: on, ona, ono (np. on czyta)
- 1. os. l. mnogiej: my (np. my czytamy)
- 2. os. l. mnogiej: wy (np. wy czytacie)
- 3. os. l. mnogiej: oni, one (np. oni czytają)
Liczby:
- Liczba pojedyncza: ja, ty, on, ona, ono
- Liczba mnoga: my, wy, oni, one
Spróbujmy odmienić czasownik "pisać":
- ja piszę
- ty piszesz
- on/ona/ono pisze
- my piszemy
- wy piszecie
- oni/one piszą
Czasy czasownika
Czasowniki mogą występować w różnych czasach. Na sprawdzianie prawdopodobnie pojawi się czas przeszły, czas teraźniejszy i czas przyszły.
Czas teraźniejszy:
Opisuje to, co dzieje się teraz.
Przykład: Ja jem obiad. (jem – czas teraźniejszy)
Czas przeszły:
Opisuje to, co działo się wcześniej, w przeszłości.
Przykład: Ja zjadłem obiad. (zjadłem – czas przeszły)
Czas przyszły:
Opisuje to, co wydarzy się później, w przyszłości.
Przykład: Ja zjem obiad. (zjem – czas przyszły)
Zwróć uwagę na formy czasu przyszłego. Mogą być proste (np. zrobię) lub złożone (np. będę robić).
Formy osobowe i nieosobowe czasownika
Formy osobowe to te, które odmieniają się przez osoby i liczby (np. jem, jesz, je).
Formy nieosobowe to te, które się nie odmieniają. Ważna jest forma bezokolicznika.
Bezokolicznik:
Bezokolicznik to podstawowa forma czasownika. Zazwyczaj kończy się na -ć (np. czytać, pisać, biegać) lub -c (np. móc, piec).
Bezokolicznika nie da się odmienić przez osoby! To ważne!
Rodzaje czasownika w czasie przeszłym
W czasie przeszłym czasowniki różnicują się przez rodzaje.
W liczbie pojedynczej:
- Rodzaj męski: (np. on pisał)
- Rodzaj żeński: (np. ona pisała)
- Rodzaj nijaki: (np. ono pisało)
W liczbie mnogiej:
- Rodzaj męskoosobowy: (np. oni pisali) – gdy w grupie są sami mężczyźni lub mężczyźni i kobiety.
- Rodzaj niemęskoosobowy: (np. one pisały) – gdy w grupie są same kobiety, dzieci lub rzeczy.
Aspekty czasownika
Aspekt czasownika określa, czy dana czynność jest zakończona, czy trwa.
Aspekt dokonany
Czynność zakończona, z wynikiem. Odpowiada na pytanie "co zrobił?". Przykład: napisać, przeczytać, zrobić.
Aspekt niedokonany
Czynność trwa lub powtarza się. Odpowiada na pytanie "co robi?". Przykład: pisać, czytać, robić.
Wiele czasowników ma pary aspektowe: pisać (niedokonany) – napisać (dokonany).
Co powinieneś zapamiętać? - Podsumowanie
- Czasownik to słowo opisujące czynność, stan lub proces.
- Czasowniki odmieniają się przez osoby i liczby.
- Ważne czasy: teraźniejszy, przeszły i przyszły.
- Pamiętaj o bezokoliczniku.
- Rozróżniaj rodzaje w czasie przeszłym.
- Zwróć uwagę na aspekt czasownika (dokonany i niedokonany).
Pamiętaj, żeby poćwiczyć odmianę czasowników! Powodzenia na sprawdzianie! Wierzę w Ciebie!
