Hej uczniowie klasy 7! Gotowi na sprawdzian z biologii? Damy rad臋! Skupimy si臋 na uk艂adzie oddechowym i uk艂adzie wydalniczym.
Uk艂ad Oddechowy
Funkcje Uk艂adu Oddechowego
Uk艂ad oddechowy umo偶liwia wymian臋 gazow膮. Pobieramy tlen (O2). Oddajemy dwutlenek w臋gla (CO2). Tlen jest niezb臋dny do 偶ycia. Dwutlenek w臋gla jest produktem ubocznym.
Budowa Uk艂adu Oddechowego
Uk艂ad oddechowy sk艂ada si臋 z kilku wa偶nych cz臋艣ci.
- Jamy nosowej: Oczyszcza, nawil偶a i ogrzewa powietrze.
- Gard艂a: Wsp贸lna droga dla powietrza i pokarmu.
- Krtani: Zawiera struny g艂osowe. Umo偶liwia wydawanie d藕wi臋k贸w.
- Tchawicy: Rura wzmocniona chrz膮stkami. Prowadzi powietrze do oskrzeli.
- Oskrzeli: Rozga艂臋ziaj膮 si臋 na mniejsze oskrzeliki.
- P艂uc: G艂贸wne narz膮dy wymiany gazowej. Zawieraj膮 p臋cherzyki p艂ucne.
Mechanizm Oddychania
Oddychanie to dwa procesy: wdech i wydech.
Wdech
Podczas wdechu, przepona si臋 kurczy i obni偶a. Mi臋艣nie mi臋dzy偶ebrowe unosz膮 偶ebra. Obj臋to艣膰 klatki piersiowej si臋 zwi臋ksza. Powietrze wnika do p艂uc.
Wydech
Podczas wydechu, przepona si臋 rozkurcza i unosi. Mi臋艣nie mi臋dzy偶ebrowe opuszczaj膮 偶ebra. Obj臋to艣膰 klatki piersiowej si臋 zmniejsza. Powietrze wydostaje si臋 z p艂uc.
Wymiana Gazowa
Wymiana gazowa zachodzi w p臋cherzykach p艂ucnych. Tlen przechodzi z p臋cherzyk贸w do krwi. Dwutlenek w臋gla przechodzi z krwi do p臋cherzyk贸w. Krew transportuje tlen do kom贸rek. Zabiera dwutlenek w臋gla.
Choroby Uk艂adu Oddechowego
Istnieje wiele chor贸b uk艂adu oddechowego. Przyk艂ady:
- Przezi臋bienie: Wywo艂ane przez wirusy. Objawy: katar, kaszel, b贸l gard艂a.
- Grypa: Bardziej powa偶na ni偶 przezi臋bienie. Objawy: gor膮czka, b贸le mi臋艣ni, os艂abienie.
- Zapalenie oskrzeli: Zapalenie b艂ony 艣luzowej oskrzeli. Objawy: kaszel, duszno艣膰.
- Astma: Przewlek艂a choroba. Objawy: duszno艣膰, 艣wiszcz膮cy oddech.
- Rak p艂uc: Cz臋sto spowodowany paleniem tytoniu.
Dbaj o sw贸j uk艂ad oddechowy! Unikaj palenia! Regularnie wietrz pomieszczenia! Uprawiaj sport!
Uk艂ad Wydalniczy
Funkcje Uk艂adu Wydalniczego
Uk艂ad wydalniczy usuwa zb臋dne i szkodliwe produkty przemiany materii. Utrzymuje homeostaz臋. Reguluje ilo艣膰 wody i soli mineralnych w organizmie.
Budowa Uk艂adu Wydalniczego
Uk艂ad wydalniczy sk艂ada si臋 z:
- Nerek: G艂贸wne narz膮dy wydalnicze. Filtruj膮 krew i produkuj膮 mocz.
- Moczowod贸w: Przewodz膮 mocz z nerek do p臋cherza moczowego.
- P臋cherza moczowego: Magazynuje mocz.
- Cewki moczowej: Odprowadza mocz z p臋cherza na zewn膮trz.
Budowa Nerki
Nerka sk艂ada si臋 z kory i rdzenia. Nefron jest podstawow膮 jednostk膮 funkcjonaln膮 nerki. W nefronie zachodzi filtracja krwi i powstawanie moczu.
Proces Tworzenia Moczu
Tworzenie moczu zachodzi w dw贸ch etapach:
Filtracja
Krew przep艂ywa przez k艂臋buszek nerkowy. Woda i ma艂e cz膮steczki przechodz膮 do torebki Bowmana. Powstaje mocz pierwotny.
Resorpcja Zwrotna
Mocz pierwotny przep艂ywa przez kanalik nerkowy. Woda, glukoza i aminokwasy s膮 wch艂aniane z powrotem do krwi. Pozostaje mocz ostateczny.
Sk艂ad Moczu
Mocz ostateczny zawiera:
- Wod臋
- Mocznik
- Sole mineralne
- Inne zb臋dne substancje
Choroby Uk艂adu Wydalniczego
Przyk艂ady chor贸b uk艂adu wydalniczego:
- Zapalenie p臋cherza moczowego: Cz臋sta infekcja, szczeg贸lnie u kobiet. Objawy: cz臋ste oddawanie moczu, pieczenie, b贸l.
- Kamica nerkowa: Powstawanie kamieni w nerkach lub drogach moczowych. Objawy: silny b贸l w okolicy l臋d藕wiowej.
- Niewydolno艣膰 nerek: Utrata zdolno艣ci nerek do filtrowania krwi. Wymaga dializ lub przeszczepu nerki.
Pij du偶o wody! Unikaj nadmiaru soli i bia艂ka! Regularnie si臋 badaj!
Podsumowanie
Pami臋taj:
- Uk艂ad oddechowy: Wymiana gazowa (tlen i dwutlenek w臋gla). Budowa: jama nosowa, gard艂o, krta艅, tchawica, oskrzela, p艂uca.
- Uk艂ad wydalniczy: Usuwanie zb臋dnych produkt贸w przemiany materii. Budowa: nerki, moczowody, p臋cherz moczowy, cewka moczowa.
- Wdech: Przepona si臋 kurczy, 偶ebra si臋 unosz膮.
- Wydech: Przepona si臋 rozkurcza, 偶ebra opadaj膮.
- Nefron: Podstawowa jednostka funkcjonalna nerki.
- Mocz pierwotny: Powstaje w wyniku filtracji.
- Mocz ostateczny: Powstaje w wyniku resorpcji zwrotnej.
Powodzenia na sprawdzianie! Dasz rad臋!
