Witaj w świecie narządów zmysłów! Przygotuj się na sprawdzian z biologii klasa 7. Zrozumieć, jak odbieramy świat, jest fascynujące.
Oko – okno na świat
Zacznijmy od oka. To nasz główny narząd wzroku. Wyobraź sobie aparat fotograficzny. Oko działa podobnie.
Światło wpada przez źrenicę. To taki otwór jak w aparacie. Tęczówka, kolorowa część oka, kontroluje wielkość źrenicy. Jak w aparacie, soczewka skupia światło. Tworzy ostry obraz.
Obraz ląduje na siatkówce. Siatkówka to jak film w aparacie. Ma miliony komórek światłoczułych. To czopki i pręciki.
Czopki widzą kolory. Działają dobrze przy jasnym świetle. Pręciki widzą w czerni i bieli. Są super w słabym oświetleniu. Myśl o nich jak o noktowizorze!
Sygnał z siatkówki leci nerwem wzrokowym. Prosto do mózgu. Mózg interpretuje obraz. Widzimy!
Krótkowzroczność i dalekowzroczność
Czasem obraz nie skupia się idealnie na siatkówce. Mamy wtedy problemy ze wzrokiem.
Krótkowzroczność - widzimy dobrze z bliska. Ale daleko obraz jest rozmazany. Wyobraź sobie, że obraz skupia się przed siatkówką. Potrzebujesz soczewki rozpraszającej (minusy) w okularach, żeby go skorygować.
Dalekowzroczność - widzimy dobrze z daleka. Ale blisko wszystko jest niewyraźne. Obraz skupia się za siatkówką. Potrzebujesz soczewki skupiającej (plusy) w okularach.
Ucho – słuch na straży
Teraz ucho. To nasz narząd słuchu i równowagi. Dzieli się na trzy części.
Ucho zewnętrzne: małżowina uszna zbiera dźwięki. Jak antena. Kieruje je do przewodu słuchowego.
Na końcu przewodu jest bębenek. Dźwięk wprawia go w drgania. Bębenek to jak membrana w głośniku!
Ucho środkowe: Za bębenkiem są trzy kosteczki. To młoteczek, kowadełko i strzemiączko. One wzmacniają drgania. I przekazują je do ucha wewnętrznego.
Ucho wewnętrzne: Tu jest ślimak. Ma kształt muszli. W ślimaku są komórki rzęsate. One reagują na drgania. Zamieniają je na impulsy elektryczne.
Impulsy lecą nerwem słuchowym. Do mózgu. Mózg je interpretuje. Słyszymy!
W uchu wewnętrznym są też kanały półkoliste. One odpowiadają za równowagę. Rejestrują ruch głowy.
Uszkodzenia słuchu
Głośne dźwięki mogą uszkodzić słuch. Chroń uszy przed hałasem. Używaj słuchawek ochronnych. Zwłaszcza na koncercie.
Nos – król zapachów
Nos to nasz narząd węchu. W jamie nosowej są komórki węchowe. Reagują na zapachy.
Cząsteczki zapachowe unoszą się w powietrzu. Docierają do komórek węchowych. Komórki wysyłają sygnał. Nerwem węchowym. Do mózgu. Mózg rozpoznaje zapach.
Węch jest blisko związany ze smakiem. Dlatego jak masz katar, jedzenie smakuje inaczej.
Język – mistrz smaku
Język to nasz narząd smaku. Na języku są kubki smakowe.
Rozróżniamy pięć podstawowych smaków: słodki, słony, kwaśny, gorzki i umami (mięsny).
Kubki smakowe reagują na różne substancje. Wysyłają sygnał. Nerwem smakowym. Do mózgu. Mózg rozpoznaje smak.
Smak to połączenie węchu, dotyku i temperatury. Jedzenie to złożone doświadczenie!
Skóra – dotyk i ochrona
Skóra to nasz narząd dotyku. Największy organ. Chroni nas przed światem zewnętrznym.
W skórze są receptory. Reagują na różne bodźce. Ciepło, zimno, dotyk, ból, ucisk.
Receptory dotyku informują o kształcie i fakturze. Receptory temperatury reagują na zmiany ciepła i zimna. Receptory bólu ostrzegają przed niebezpieczeństwem.
Sygnały z receptorów lecą nerwami. Do mózgu. Mózg je interpretuje. Czujemy!
Pamiętaj, że wszystkie narządy zmysłów współpracują ze sobą. Dzięki nim odbieramy świat w pełni. Powodzenia na sprawdzianie!
