Cześć! Przygotowujesz się do sprawdzianu z biologii, klasa 5, dział 3, WSiP? Super! Pomogę Ci zrozumieć najważniejsze zagadnienia. Zaczynamy!
Różnorodność roślin
Rośliny są wszędzie! Od malutkich chwastów po ogromne drzewa. Różnorodność roślin to nic innego jak bogactwo gatunków roślin, które żyją na Ziemi. Każda roślina jest inna i ma swoje unikalne cechy.
Pomyśl o jabłoni i paprotce. Jabłoń ma owoce, a paprotka nie. Jabłoń rośnie w sadzie, a paprotkę znajdziesz w lesie. To są właśnie różnice, które sprawiają, że świat roślin jest tak fascynujący. Ta różnorodność pozwala im przystosowywać się do różnych środowisk.
Podział roślin
Żeby łatwiej zrozumieć świat roślin, dzielimy je na grupy. Podstawowy podział uwzględnia obecność naczyń przewodzących wodę i substancje odżywcze. Mamy więc rośliny naczyniowe i rośliny nienaczyniowe.
Rośliny naczyniowe mają specjalne rurki, które transportują wodę i składniki odżywcze po całej roślinie. To tak jak naczynia krwionośne u ludzi! Dzięki temu mogą rosnąć wysoko i żyć w różnych miejscach. Przykładem są drzewa, krzewy, kwiaty.
Rośliny nienaczyniowe nie mają tych rurek. Wodę i składniki odżywcze wchłaniają całą powierzchnią ciała. Dlatego są zazwyczaj małe i żyją w wilgotnych miejscach. Przykładem są mchy.
Budowa roślin
Każda roślina ma swoje części, które pełnią różne funkcje. Najważniejsze to korzeń, łodyga, liście i kwiaty (u niektórych roślin).
Korzeń to podziemna część rośliny. Jego zadaniem jest utrzymywanie rośliny w podłożu i pobieranie wody oraz soli mineralnych. Wyobraź sobie korzenie drzewa – dzięki nim drzewo stoi mocno, nawet podczas silnego wiatru. Marchewka, pietruszka i burak, które jemy, to również korzenie.
Łodyga łączy korzeń z liśćmi i kwiatami. Transportuje wodę i składniki odżywcze. Może być prosta, pnąca się lub leżąca. U drzew łodygą jest pień. U bluszczu łodyga pnie się po ścianach. U truskawki łodyga leży na ziemi.
Liście to miejsca, gdzie zachodzi fotosynteza. To proces, w którym roślina wytwarza pokarm z wody, dwutlenku węgla i światła słonecznego. Liście mają różne kształty i rozmiary. Spójrz na liście dębu i klonu – są zupełnie inne!
Kwiaty służą do rozmnażania roślin. Zawierają pręciki (część męska) i słupek (część żeńska). Kwiaty przyciągają owady, które przenoszą pyłek, co prowadzi do zapłodnienia i powstania nasion. Przykładem kwiatów są tulipany, róże, maki.
Fotosynteza
Fotosynteza to najważniejszy proces zachodzący w roślinach. Dzięki niemu rośliny wytwarzają pokarm, czyli cukry. Potrzebują do tego wody, dwutlenku węgla i światła słonecznego. Produktem ubocznym fotosyntezy jest tlen, którym oddychamy!
Wyobraź sobie, że roślina to mała fabryka. Woda i dwutlenek węgla to surowce. Światło słoneczne to energia. Gotowym produktem jest cukier (pokarm dla rośliny) i tlen (dla nas). Bez fotosyntezy nie byłoby życia na Ziemi!
Wzór fotosyntezy wygląda tak: dwutlenek węgla + woda + światło → cukier + tlen. Zapamiętaj go! To bardzo ważne.
Oddychanie roślin
Rośliny, tak jak ludzie i zwierzęta, oddychają. Oddychanie to proces, w którym roślina pobiera tlen i wydala dwutlenek węgla. Potrzebuje tlenu do uzyskania energii z pokarmu (cukru), który wytworzyła podczas fotosyntezy. Oddychanie zachodzi przez całą dobę, a fotosynteza tylko w dzień, gdy jest światło.
To trochę tak jakbyś jadł obiad (fotosynteza) i spalał kalorie podczas biegania (oddychanie). Roślina wykorzystuje cukier do wzrostu, rozwoju i innych procesów życiowych.
Rozmnażanie roślin
Rośliny rozmnażają się na różne sposoby. Mamy rozmnażanie płciowe i rozmnażanie bezpłciowe.
Rozmnażanie płciowe wymaga udziału dwóch rodziców (pręcika i słupka w kwiecie). Pyłek z pręcika przenosi się na słupek, dochodzi do zapłodnienia i powstaje nasiono. Z nasiona wyrasta nowa roślina. To tak jak u ludzi – potrzebna jest mama i tata.
Rozmnażanie bezpłciowe nie wymaga udziału dwóch rodziców. Nowa roślina powstaje z fragmentu rośliny macierzystej, np. z kłącza, bulwy, sadzonki. Przykładem jest rozmnażanie truskawek przez rozłogi, ziemniaków z bulw, czy sadzonek wierzby. To jak klonowanie – nowa roślina jest identyczna z rośliną macierzystą.
Przystosowania roślin do środowiska
Rośliny żyją w różnych środowiskach: w wodzie, na lądzie, w górach, na pustyni. Muszą być przystosowane do warunków panujących w danym miejscu. Przystosowania to cechy, które pomagają roślinie przetrwać i rozmnażać się w danym środowisku.
Na przykład kaktusy rosną na pustyni. Mają grube łodygi, które magazynują wodę, i ciernie zamiast liści, żeby ograniczyć parowanie. To są ich przystosowania do życia w suchym klimacie. Inny przykład: lilie wodne mają duże, pływające liście, które ułatwiają im pobieranie światła słonecznego na powierzchni wody. To ich przystosowanie do życia w wodzie.
Rozważając sprawdzian, pamiętaj o definicjach. Zwróć uwagę na przykłady roślin i ich przystosowania. To klucz do sukcesu! Powodzenia na sprawdzianie!
