I wojna światowa (1914-1918) to czas wielkich zmian. Dla Polski to okres nadziei i rozczarowań. Zobaczmy, co się działo.
Polska Pod Zaborami: Mapa Utrudnień
Polska była podzielona. Jak ciasto pokrojone na trzy części. Rosja, Prusy (Niemcy) i Austro-Węgry. Każdy zabór miał inne zasady. To jak trzy różne szkoły, każda z innymi nauczycielami i podręcznikami.
Rosja: Car i Język Rosyjski
Tu rządził car. Car to jak król, ale w Rosji. Język rosyjski był obowiązkowy w szkołach. Polacy byli traktowani jak obywatele drugiej kategorii. Wyobraź sobie, że możesz rozmawiać tylko po rosyjsku w szkole, nawet na przerwie! To było trudne.
Polacy próbowali walczyć o swoje. Powstania. Ale były krwawo tłumione.
Prusy (Niemcy): Germanizacja i Kultura
Niemcy chcieli, żeby Polacy stali się Niemcami. Germanizacja. Nazwy ulic zmieniano na niemieckie. W szkołach uczono po niemiecku. Polską kulturę starano się wymazać. To jak przemalowywanie kolorowego obrazu na szary.
Polacy bronili swojej tożsamości. Organizowali tajne szkoły. Uczyli polskiej historii i języka w ukryciu.
Austro-Węgry: Najlepsza zła opcja?
Tutaj sytuacja była trochę lepsza. Autonomia. Polacy mogli mieć własne szkoły i organizacje. To jak mały ogródek wolności pośród wielkiego pola niewoli.
W Galicji (część Austro-Węgier) powstały polskie legiony. Walczyli u boku Austro-Węgier. Wierzyli, że to droga do odzyskania niepodległości.
Wybuch Wojny: Iskra Nadziei
W 1914 roku wybuchła wojna. Jak wielki pożar, który ogarnął Europę. Dla Polaków to była szansa. Państwa zaborcze stanęły naprzeciwko siebie. To jakby dwaj twoi wrogowie zaczęli się bić. Możesz próbować wykorzystać sytuację.
Polacy stanęli po różnych stronach. Jedni w armii rosyjskiej. Inni w armii niemieckiej i austro-węgierskiej. Bracia przeciwko braciom. Tragiczna sytuacja.
Orientacje Polityczne: Kogo Popierać?
Polacy mieli różne pomysły, jak odzyskać niepodległość. To jak różne drużyny sportowe, każda z własną strategią na zwycięstwo.
Orientacja Prorosyjska: Roman Dmowski i Komitet Narodowy Polski
Roman Dmowski uważał, że trzeba poprzeć Rosję. Po zwycięstwie Rosja miała zjednoczyć ziemie polskie pod swoim berłem. Ale to oznaczało by pozostanie pod władzą cara.
Komitet Narodowy Polski (KNP) działał na Zachodzie. Zabiegał o poparcie dla sprawy polskiej u państw Ententy (Francja, Wielka Brytania).
Orientacja Proaustriacka: Józef Piłsudski i Legiony Polskie
Józef Piłsudski stawiał na Austro-Węgry. Uważał, że z ich pomocą można stworzyć silną armię polską. Legiony Polskie walczyły u boku Austro-Węgier. To jak budowanie domu cegła po cegle. Armia miała być tą cegłą, która wzmocni Polskę.
Piłsudski dążył do utworzenia niepodległego państwa polskiego. Ale nie chciał być zależny od Rosji.
Akt 5 Listopada: Obietnica Niemiec i Austro-Węgier
W 1916 roku Niemcy i Austro-Węgry ogłosiły Akt 5 Listopada. Obiecały utworzenie Królestwa Polskiego. Ale bez określenia granic i bez realnej władzy. To jak obietnica tortu, którego nigdy nie dostaniesz.
Akt 5 Listopada miał na celu pozyskanie Polaków do armii. Wojna pochłaniała coraz więcej ludzi.
Koniec Wojny: Spełnienie Marzeń?
W 1918 roku wojna się skończyła. Państwa zaborcze przegrały. To jakby twoi wrogowie sami się pokonali.
11 listopada 1918 roku Polska odzyskała niepodległość. Józef Piłsudski stanął na czele państwa. To jak kapitan, który wyprowadził swój statek z burzy.
Ale to nie był koniec. Granice Polski trzeba było jeszcze ustalić. Walki z Ukraińcami, Rosją sowiecką i Niemcami.
I wojna światowa to bardzo ważny moment w historii Polski. Czas trudny, ale też pełen nadziei. Walka o niepodległość była długa i krwawa. Ale w końcu się udało. Pamiętajmy o tym.
