Witajcie, przyszli biolodzy! Przygotowujemy się do sprawdzianu z różnorodności wirusów, bakterii, protistów i grzybów. Nie martwcie się, damy radę!
Wirusy - maleńcy intruzi
Wirusy to bardzo małe cząstki zakaźne. Nie są komórkami.
Budowa wirusa
Kapsyd: To białkowa otoczka. Chroni materiał genetyczny.
Materiał genetyczny: Może być DNA lub RNA.
Otoczka lipidowa (nie u wszystkich): Pochodzi od błony komórkowej gospodarza.
Cykl życiowy wirusa
Cykl lityczny: Wirus wnika do komórki, namnaża się i ją niszczy. Powoduje śmierć komórki.
Cykl lizogeniczny: Wirus wnika do komórki, a jego materiał genetyczny integruje się z DNA gospodarza. Komórka żyje dalej, a wirus namnaża się wraz z nią. Później może przejść w cykl lityczny.
Przykłady chorób wirusowych
Grypa: Bardzo zaraźliwa choroba układu oddechowego.
Odra: Choroba zakaźna wieku dziecięcego.
HIV: Wirus wywołujący AIDS.
Bakterie - mikroskopijni mistrzowie
Bakterie to jednokomórkowe organizmy prokariotyczne. Oznacza to, że nie mają jądra komórkowego.
Budowa bakterii
Ściana komórkowa: Nadaje kształt i chroni komórkę.
Błona komórkowa: Reguluje przepływ substancji.
Cytoplazma: Zawiera rybosomy i materiał genetyczny.
Nukleoid: Obszar z DNA (jedna kolista cząsteczka).
Plazmidy: Małe, koliste cząsteczki DNA.
Rzęski: Służą do poruszania się.
Pili: Służą do przyczepiania się i przekazywania materiału genetycznego.
Odżywianie się bakterii
Autotrofy: Same wytwarzają pokarm (fotosynteza, chemosynteza).
Heterotrofy: Pobierają gotowy pokarm z otoczenia (saprofity, pasożyty).
Rozmnażanie się bakterii
Podział komórki: Najczęstszy sposób rozmnażania. Komórka dzieli się na dwie identyczne komórki potomne.
Koniugacja: Przekazywanie materiału genetycznego między bakteriami.
Znaczenie bakterii
Pozytywne: Rozkład materii organicznej, produkcja żywności (jogurty, sery), produkcja witamin.
Negatywne: Wywoływanie chorób (angina, gruźlica), psucie się żywności.
Protisty - różnorodny świat
Protisty to bardzo zróżnicowana grupa organizmów eukariotycznych. Mogą być jednokomórkowe lub wielokomórkowe.
Podział protistów
Protisty zwierzętopodobne (pierwotniaki): Odżywiają się heterotroficznie. Poruszają się za pomocą wici, rzęsek lub nibynóżek. Przykład: Ameba.
Protisty roślinopodobne (glony): Przeprowadzają fotosyntezę. Mogą być jednokomórkowe (np. okrzemki) lub wielokomórkowe (np. brunatnice).
Protisty grzybopodobne (śluzowce): Odżywiają się saprofitycznie. Tworzą śluźnię.
Znaczenie protistów
Glony: Produkcja tlenu, podstawa łańcucha pokarmowego w wodzie.
Pierwotniaki: Stanowią pokarm dla innych organizmów, mogą wywoływać choroby (np. malaria).
Grzyby - tajemnicze królestwo
Grzyby to organizmy eukariotyczne. Mają ścianę komórkową zbudowaną z chityny.
Budowa grzybów
Strzępki: Nitkowate struktury tworzące ciało grzyba (grzybnię).
Grzybnia: Sieć strzępek.
Owocnik: Część grzyba, w której powstają zarodniki (np. kapelusz i trzon u grzybów kapeluszowych).
Odżywianie się grzybów
Saprofity: Odżywiają się martwą materią organiczną.
Pasożyty: Odżywiają się żywymi organizmami.
Symbionty: Żyją w symbiozie z innymi organizmami (np. mikoryza – symbioza grzybów z korzeniami roślin).
Rozmnażanie się grzybów
Zarodniki: Powstają w owocnikach lub innych strukturach. Roznoszone przez wiatr, wodę lub zwierzęta.
Fragmentacja grzybni: Odrywanie się fragmentów grzybni i rozwój w nowe osobniki.
Znaczenie grzybów
Pozytywne: Rozkład materii organicznej, produkcja żywności (pieczywo, sery), produkcja antybiotyków (np. penicylina).
Negatywne: Wywoływanie chorób (grzybice), psucie się żywności, wytwarzanie toksyn.
Podsumowanie
Pamiętajcie! Wirusy to cząstki zakaźne, bakterie to jednokomórkowe organizmy prokariotyczne, protisty to bardzo różnorodna grupa organizmów eukariotycznych, a grzyby to organizmy eukariotyczne ze ścianą komórkową z chityny.
Znamy już budowę, sposoby odżywiania się i rozmnażania się tych grup organizmów. Wiemy też, jakie mają znaczenie dla człowieka i środowiska.
Powodzenia na sprawdzianie! Jesteście świetni!
