Hej, piątoklasisto! Gotowi na przygodę z geografią? Rozdział 1 czeka! Przygotujcie się na wizualną podróż po naszym globie.
Ziemia - Nasz Dom
Wyobraź sobie, że Ziemia to ogromna, niebieska piłka. Tylko zamiast powietrza w środku, ma skały i płynne żelazo. To nasza planeta, nasz dom.
Kształt Ziemi
Ziemia nie jest idealną kulą. Jest lekko spłaszczona na biegunach. Pomyśl o pomarańczy, którą lekko przycisnęliśmy z góry i z dołu. To właśnie geoida! Bardziej skomplikowane niż kula, prawda?
Geoida to naukowy termin na kształt Ziemi. Nie martw się, nie musisz go idealnie rysować. Ważne, żebyś wiedział, że nie jest to idealna kula.
Wyobraź sobie piłkę do koszykówki. Ona jest prawie idealna. A Ziemia? Trochę mniej idealna, bardziej jak ta pomarańcza.
Dowody na kulistość Ziemi
Skąd wiemy, że Ziemia jest kulista? Nie spadamy z krawędzi, prawda? Mamy wiele dowodów.
Obserwacje statków na morzu. Wyobraź sobie statek płynący w dal. Najpierw znika kadłub, a potem maszty. To dlatego, że Ziemia jest zakrzywiona!
Spójrz na ilustrację statku oddalającego się od brzegu. Widzisz jak znika za horyzontem? To najlepszy dowód!
Zdjęcia z kosmosu. Astronautowie zrobili piękne zdjęcia Ziemi. Widzimy na nich niebieską kulę. To niezbity dowód!
Pomyśl o zdjęciu, które robisz telefonem. Jak robisz zdjęcie całej Ziemi, to widzisz kulę! To takie proste.
Zaćmienie Księżyca. Podczas zaćmienia Ziemia rzuca cień na Księżyc. Ten cień jest okrągły! To kolejny dowód.
Wyobraź sobie, że trzymasz piłkę (Ziemia) i świecisz latarką (Słońce) na drugą piłkę (Księżyc). Zobacz jaki kształt ma cień!
Ruchy Ziemi
Ziemia nie stoi w miejscu. Kręci się jak szalona! Wykonuje dwa podstawowe ruchy.
Ruch obrotowy
Ziemia obraca się wokół własnej osi. To jakbyś kręcił piłką na palcu. Jeden obrót trwa 24 godziny. To dlatego mamy dzień i noc!
Wyobraź sobie latarkę (Słońce) i piłkę (Ziemię). Część piłki oświetlona latarką ma dzień, a część w cieniu ma noc. Obracaj piłką i zobacz jak zmienia się dzień i noc.
Następstwa ruchu obrotowego: dzień i noc, pozorna wędrówka Słońca po niebie, spłaszczenie Ziemi na biegunach.
Spróbuj obrócić się wokół własnej osi. Poczuj jak zmienia się twoje otoczenie. Tak samo kręci się Ziemia!
Ruch obiegowy
Ziemia krąży wokół Słońca. To tak jakbyś okrążał ognisko. Jeden obieg trwa 365 dni i 6 godzin. To dlatego mamy lata przestępne co cztery lata!
Wyobraź sobie Słońce jako duże ognisko. Ziemia krąży wokół tego ogniska po owalnej drodze – elipsie.
Elipsa to taki "spłaszczony" okrąg. Pomyśl o jajku. Ono ma kształt elipsy.
Następstwa ruchu obiegowego: pory roku, zmiana długości dnia i nocy w ciągu roku.
Pamiętaj, że Ziemia krąży wokół Słońca pod pewnym kątem. Dlatego raz jest bliżej Słońca (lato na półkuli północnej), a raz dalej (zima na półkuli północnej).
Siatka geograficzna
Wyobraź sobie siatkę na mapie. To siatka geograficzna. Pomaga nam określić położenie każdego miejsca na Ziemi.
Równik
To najważniejsza linia na mapie. Dzieli Ziemię na półkulę północną i południową. Pomyśl o pasie, który opasa Ziemię w najszerszym miejscu.
Równik ma 0 stopni szerokości geograficznej.
Południki
To linie biegnące od bieguna północnego do bieguna południowego. Wyobraź sobie pomarańczę pokrojoną na części od góry do dołu.
Południk zerowy to południk Greenwich. Znajduje się w Londynie.
Równoleżniki
To linie biegnące równolegle do równika. Wyobraź sobie kręgi narysowane na piłce, coraz mniejsze w miarę zbliżania się do biegunów.
Szerokość i długość geograficzna
Szerokość geograficzna to kąt między danym punktem na Ziemi a równikiem. Mierzymy ją w stopniach na północ (N) lub południe (S).
Długość geograficzna to kąt między danym punktem na Ziemi a południkiem zerowym (Greenwich). Mierzymy ją w stopniach na wschód (E) lub zachód (W).
Wyobraź sobie, że szerokość i długość geograficzna to adres twojego domu na Ziemi. Dzięki nim możemy znaleźć każde miejsce!
Brawo! Znasz już podstawy geografii z klasy 5! Teraz czas na ćwiczenia i odkrywanie naszego fascynującego świata.
