Operacje na wielomianach to podstawowa umiejętność w algebrze.
Dodawanie i odejmowanie wielomianów
Dodajemy lub odejmujemy wyrazy podobne.
Wyrazy podobne mają tę samą zmienną podniesioną do tej samej potęgi.
Przykład: (3x2 + 2x - 1) + (x2 - 5x + 4) = 4x2 - 3x + 3
Przykład: (5x3 - x + 7) - (2x3 + 3x2 - 2) = 3x3 - 3x2 - x + 9
Mnożenie wielomianów
Mnożymy każdy wyraz jednego wielomianu przez każdy wyraz drugiego wielomianu.
Pamiętamy o zasadach mnożenia potęg: xm * xn = xm+n
Przykład: (x + 2)(x - 3) = x2 - 3x + 2x - 6 = x2 - x - 6
Przykład: (2x - 1)(x2 + 4x - 5) = 2x3 + 8x2 - 10x - x2 - 4x + 5 = 2x3 + 7x2 - 14x + 5
Dzielenie wielomianów
Używamy dzielenia pisemnego wielomianów.
Przykład: (x2 + 5x + 6) / (x + 2)
x + 3
x + 2 | x2 + 5x + 6
-(x2 + 2x)
3x + 6
-(3x + 6)
0
Wynik: x + 3
Dzielenie wielomianów może też dać resztę.
Wykresy funkcji wielomianowych
Funkcja wielomianowa ma postać: f(x) = anxn + an-1xn-1 + ... + a1x + a0
n to stopień wielomianu.
an to współczynnik wiodący.
Wygląd wykresu zależy od stopnia i współczynnika wiodącego.
Stopień parzysty
Jeśli stopień jest parzysty, końce wykresu idą w tę samą stronę.
Jeśli współczynnik wiodący jest dodatni, oba końce idą do góry.
Przykład: f(x) = x2
Jeśli współczynnik wiodący jest ujemny, oba końce idą w dół.
Przykład: f(x) = -x2
Stopień nieparzysty
Jeśli stopień jest nieparzysty, końce wykresu idą w przeciwne strony.
Jeśli współczynnik wiodący jest dodatni, lewy koniec idzie w dół, a prawy w górę.
Przykład: f(x) = x3
Jeśli współczynnik wiodący jest ujemny, lewy koniec idzie w górę, a prawy w dół.
Przykład: f(x) = -x3
Miejsca zerowe
Miejsca zerowe to punkty, w których wykres przecina oś x.
Znajdujemy je rozwiązując równanie f(x) = 0.
Krotność miejsca zerowego mówi nam, jak wykres zachowuje się w tym punkcie.
Jeśli krotność jest nieparzysta, wykres przechodzi przez oś x.
Jeśli krotność jest parzysta, wykres odbija się od osi x.
Przykład: f(x) = (x - 1)2(x + 2). Miejsce zerowe x = 1 ma krotność 2 (odbicie). Miejsce zerowe x = -2 ma krotność 1 (przejście).
Punkty przecięcia z osią Y
Punkt przecięcia z osią Y to punkt, w którym wykres przecina oś y.
Znajdujemy go obliczając f(0).
Przykład: f(x) = x3 + 2x2 - x + 5. f(0) = 5. Punkt przecięcia z osią Y to (0, 5).
Zachowanie na krańcach
Określa, jak wykres zachowuje się dla bardzo dużych i bardzo małych wartości x.
Jest to determinowane przez stopień i współczynnik wiodący wielomianu, jak opisano wcześniej.
Kroki do naszkicowania wykresu
- Znajdź miejsca zerowe i ich krotności.
- Znajdź punkt przecięcia z osią Y.
- Określ zachowanie na krańcach.
- Narysuj wykres, uwzględniając wszystkie te informacje.
Przykład: Narysuj wykres f(x) = x3 - x.
1. Miejsca zerowe: x3 - x = x(x2 - 1) = x(x - 1)(x + 1). Miejsca zerowe to x = 0, x = 1, x = -1 (krotność 1).
2. Punkt przecięcia z osią Y: f(0) = 0.
3. Zachowanie na krańcach: Stopień nieparzysty (3), współczynnik wiodący dodatni (1). Lewy koniec idzie w dół, prawy w górę.
4. Narysuj wykres przechodzący przez miejsca zerowe -1, 0, 1 i oś Y w 0, gdzie lewy koniec idzie w dół a prawy w górę.
Wiedza o operacjach na wielomianach i ich wykresach jest kluczowa w wielu dziedzinach, takich jak inżynieria, fizyka i ekonomia.
Umiejętność manipulowania i wizualizacji wielomianów pozwala na modelowanie i rozwiązywanie problemów z życia codziennego.

