Zastanawiasz się, przez co odmienia się czasownik w języku polskim? Chodź, pokażę Ci to w prosty sposób!
Osoba - Kto wykonuje czynność?
Wyobraź sobie rodzinę. Każdy członek rodziny robi coś innego, prawda? Podobnie jest z czasownikiem. Jego forma zmienia się w zależności od tego, kto wykonuje daną czynność.
Popatrz:
- Ja jem.
- Ty jesz.
- On/Ona/Ono je.
- My jemy.
- Wy jecie.
- Oni/One jedzą.
Widzisz? "Jeść" zmienia się w zależności od osoby! To jak ubrania - każdy członek rodziny ma swoje.
Mamy więc trzy osoby liczby pojedynczej: ja, ty, on/ona/ono, i trzy osoby liczby mnogiej: my, wy, oni/one.
Spróbujmy z innym czasownikiem, np. "czytać":
- Ja czytam.
- Ty czytasz.
- On/Ona/Ono czyta.
- My czytamy.
- Wy czytacie.
- Oni/One czytają.
Zauważ, że końcówki się zmieniają! To one wskazują, która osoba wykonuje czynność.
Liczba - Ile osób wykonuje czynność?
Liczba mówi nam, czy czynność wykonuje jedna osoba (liczba pojedyncza), czy wiele osób (liczba mnoga).
Porównaj:
- Liczba pojedyncza: Ja idę do szkoły. (tylko jedna osoba)
- Liczba mnoga: My idziemy do szkoły. (kilka osób)
Liczba to jak ilość jabłek w koszyku: jedno jabłko (liczba pojedyncza) lub wiele jabłek (liczba mnoga).
Czas - Kiedy dzieje się czynność?
Czas mówi nam, kiedy czynność się dzieje: teraz, w przeszłości, czy w przyszłości.
Mamy trzy podstawowe czasy:
- Czas teraźniejszy: Ja piszę list. (Dzieje się teraz.)
- Czas przeszły: Ja napisałem list. (Działo się wcześniej.)
- Czas przyszły: Ja napiszę list. (Dopiero się wydarzy.)
Czas to jak zdjęcia: zdjęcie z wczoraj (przeszłość), zdjęcie z dzisiaj (teraźniejszość) i planowane zdjęcie na jutro (przyszłość).
W czasie przeszłym ważne jest zwrócenie uwagi na rodzaj. Mamy rodzaj męski, żeński i nijaki w liczbie pojedynczej oraz męskoosobowy i niemęskoosobowy w liczbie mnogiej.
Przykład:
- Ja (chłopiec) pisałem. (rodzaj męski)
- Ja (dziewczyna) pisałam. (rodzaj żeński)
- My (chłopcy) pisaliśmy. (rodzaj męskoosobowy)
- My (dziewczyny) pisałyśmy. (rodzaj niemęskoosobowy)
W czasie przyszłym, dla niektórych czasowników (szczególnie tych niedokonanych), używamy formy złożonej, czyli "będę" + forma bezosobowa czasownika.
Przykład:
- Ja będę pisał.
- Ty będziesz pisał.
Rodzaj - Kto/Co wykonuje czynność (w czasie przeszłym)?
Rodzaj odnosi się do tego, czy mówimy o osobie rodzaju męskiego, żeńskiego, czy nijakiego (liczba pojedyncza) albo o grupie męskoosobowej czy niemęskoosobowej (liczba mnoga) w czasie przeszłym.
Myśl o tym jak o naklejkach: jedna naklejka dla chłopca (męski), inna dla dziewczynki (żeński), a jeszcze inna dla przedmiotu (nijaki).
Spójrzmy na czasownik "robić" w czasie przeszłym:
- Ja (chłopiec) robiłem. (męski)
- Ja (dziewczyna) robiłam. (żeński)
- Ono (np. dziecko) robiło. (nijaki)
- My (chłopcy lub grupa mieszana) robiliśmy. (męskoosobowy)
- My (same dziewczyny) robiłyśmy. (niemęskoosobowy)
Podsumowanie - Wszystko razem!
Czyli czasownik odmienia się przez:
- Osobę (kto wykonuje czynność: ja, ty, on/ona/ono, my, wy, oni/one)
- Liczbę (ile osób wykonuje czynność: pojedyncza czy mnoga)
- Czas (kiedy dzieje się czynność: teraźniejszy, przeszły, przyszły)
- Rodzaj (w czasie przeszłym: męski, żeński, nijaki, męskoosobowy, niemęskoosobowy)
Pamiętaj, to jak układanka! Każdy element (osoba, liczba, czas, rodzaj) wpływa na ostateczny kształt czasownika.
Ćwicz regularnie, a odmiana czasowników stanie się dla Ciebie prosta jak bułka z masłem!
