Hej! Przygotowujesz się do sprawdzianu z procesów egzogenicznych? Świetnie! Pomożemy Ci to ogarnąć.
Wietrzenie – Podstawa zmian na powierzchni Ziemi
Wietrzenie to rozpad i rozkład skał na powierzchni Ziemi. Bez wietrzenia, krajobraz by się nie zmieniał.
Rodzaje wietrzenia
Wyróżniamy trzy główne rodzaje wietrzenia.
Wietrzenie fizyczne (mechaniczne): Rozpad skał na mniejsze fragmenty, bez zmiany składu chemicznego. Pomyśl o rozpadającym się murze.
Wietrzenie chemiczne: Zmiana składu chemicznego skał. Na przykład, rdzewienie żelaza.
Wietrzenie biologiczne: Udział organizmów żywych w rozkładzie skał. Korzenie drzew rozsadzające skały to dobry przykład.
Czynniki wpływające na wietrzenie
Klimat: Temperatura i opady mają ogromny wpływ. W klimacie wilgotnym i ciepłym wietrzenie chemiczne jest intensywniejsze.
Rodzaj skały: Niektóre skały są bardziej odporne na wietrzenie niż inne.
Ukształtowanie terenu: Na stromych stokach wietrzenie jest szybsze ze względu na grawitację.
Erozja – Transport materiału
Erozja to proces usuwania zwietrzeliny przez różne czynniki. To, co wietrzenie "zrobiło", erozja zabiera.
Rodzaje erozji
Erozja wodna: Woda (rzeki, deszcz, fale morskie) unosi i transportuje materiał.
Erozja wietrzna: Wiatr porywa i przenosi pył, piasek. Pomyśl o pustyni.
Erozja lodowcowa: Lodowiec przesuwa materiał skalny, żłobiąc doliny.
Erozja grawitacyjna: Grawitacja powoduje osuwiska, obrywy skalne.
Formy terenu powstałe w wyniku erozji
Doliny V-kształtne: Wyżłobione przez rzeki w górach.
Grzyby skalne: Powstałe przez erozję wietrzną na pustyniach.
Fiordy: Zalane doliny polodowcowe.
Ruchy masowe – Grawitacyjna siła natury
Ruchy masowe to przemieszczanie się materiału skalnego pod wpływem grawitacji. Osuwiska, obrywy, spływy błotne – to wszystko ruchy masowe.
Rodzaje ruchów masowych
Osuwiska: Gwałtowne zsuwanie się mas ziemi po stoku.
Obrywy skalne: Oderwanie i upadek fragmentów skał.
Spływy błotne: Mieszanina wody i zwietrzeliny spływająca po stoku.
Pełzanie: Bardzo powolne przemieszczanie się gruntu po stoku.
Czynniki sprzyjające ruchom masowym
Nachylenie stoku: Im bardziej stromy stok, tym większe ryzyko.
Opady: Woda zwiększa ciężar i zmniejsza tarcie.
Brak roślinności: Korzenie roślin wzmacniają grunt.
Działalność człowieka: Wycinanie lasów, budowa dróg na stokach.
Akumulacja – Gromadzenie materiału
Akumulacja to gromadzenie się materiału przenoszonego przez erozję. Piasek na plaży, muł w delcie rzeki – to efekt akumulacji.
Rodzaje akumulacji
Akumulacja rzeczna: Osadzanie materiału w korycie rzeki, na terasach zalewowych, w delcie.
Akumulacja eoliczna (wietrzna): Tworzenie wydm na pustyniach i wybrzeżach.
Akumulacja lodowcowa: Powstawanie moren czołowych i bocznych.
Akumulacja morska: Budowa plaż, mierzei, klifów.
Formy terenu powstałe w wyniku akumulacji
Delty rzeczne: Rozległe obszary u ujścia rzeki do morza.
Wydmy: Piaszczyste wzniesienia utworzone przez wiatr.
Moreny: Wały usypane z materiału skalnego przez lodowiec.
Plaże: Piaszczyste lub żwirowe obszary wzdłuż wybrzeża.
Działalność człowieka a procesy egzogeniczne
Działalność człowieka znacząco wpływa na procesy egzogeniczne. Wycinanie lasów, urbanizacja, górnictwo – wszystko to przyspiesza erozję i ruchy masowe.
Antropopresja (presja człowieka na środowisko) jest ogromna. Musimy dbać o środowisko, żeby minimalizować negatywne skutki.
Zapamiętaj! Kluczowe terminy
Wietrzenie, erozja, ruchy masowe, akumulacja. To filary procesów egzogenicznych.
Zrozumienie różnic między wietrzeniem fizycznym, chemicznym i biologicznym jest bardzo ważne.
Pamiętaj o czynnikach wpływających na erozję wodną, wietrzną, lodowcową i grawitacyjną.
Opanuj rodzaje ruchów masowych: osuwiska, obrywy, spływy błotne, pełzanie.
Podsumowanie
Procesy egzogeniczne kształtują powierzchnię Ziemi. Wietrzenie rozkłada skały, erozja transportuje materiał, ruchy masowe przemieszczają go pod wpływem grawitacji, a akumulacja gromadzi w nowych miejscach.
Pamiętaj, że klimat, rodzaj skały, ukształtowanie terenu i działalność człowieka mają wpływ na te procesy.
Dasz radę! Powodzenia na sprawdzianie!
