Prawo do wizerunku to jedno z podstawowych praw osobistych każdego człowieka. Oznacza ono, że nikt nie może rozpowszechniać, przetwarzać ani wykorzystywać naszego wizerunku bez naszej zgody. Jest ono chronione przez polskie prawo, a naruszenie tego prawa może wiązać się z poważnymi konsekwencjami prawnymi.
Co to jest wizerunek?
Wizerunek to nic innego jak podobizna danej osoby. Może to być fotografia, rysunek, nagranie wideo, a nawet opis słowny, jeśli pozwala na identyfikację konkretnej osoby. Istotne jest, by wizerunek pozwalał na rozpoznanie danej osoby przez inne osoby.
Przykładowo, zdjęcie twarzy danej osoby zrobione na ulicy jest jej wizerunkiem. Podobnie, rysunek portretowy wykonany na zamówienie jest wizerunkiem osoby portretowanej. Nagranie wideo, na którym widać konkretną osobę w trakcie jakiegoś wydarzenia, również zalicza się do wizerunku tej osoby.
Podstawy prawne ochrony wizerunku
Prawo do ochrony wizerunku w Polsce wynika z kilku źródeł prawnych. Przede wszystkim, jest ono chronione przez art. 23 i 24 Kodeksu cywilnego, które mówią o ochronie dóbr osobistych. Dobra osobiste, takie jak właśnie wizerunek, są chronione przed bezprawnymi działaniami osób trzecich.
Dodatkowo, ochronę wizerunku zapewnia ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Ta ustawa reguluje kwestie związane z rozpowszechnianiem wizerunku, zwłaszcza w kontekście jego wykorzystania w celach komercyjnych. Zatem, jeśli ktoś chce wykorzystać nasz wizerunek w reklamie lub innym przedsięwzięciu komercyjnym, musi uzyskać na to naszą zgodę.
Ponadto, Konstytucja RP w art. 47 gwarantuje każdemu prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, co pośrednio odnosi się również do ochrony wizerunku. Ochrona ta obejmuje nie tylko zakaz rozpowszechniania wizerunku, ale także zakaz jego zniekształcania lub wykorzystywania w sposób naruszający godność danej osoby.
Kiedy zgoda na rozpowszechnianie wizerunku jest potrzebna?
Zasadą jest, że rozpowszechnianie wizerunku wymaga zgody osoby, której wizerunek dotyczy. Zgoda ta powinna być wyraźna i konkretna. Oznacza to, że osoba musi wiedzieć, jaki wizerunek i w jaki sposób będzie wykorzystywany. Zgoda może być udzielona ustnie lub pisemnie, ale dla celów dowodowych zaleca się uzyskanie zgody na piśmie.
Przykład: Fotograf chce opublikować zdjęcie modelki w magazynie. Musi uzyskać od niej zgodę na publikację tego konkretnego zdjęcia w tym konkretnym magazynie. Ogólna zgoda na "publikowanie zdjęć" może nie być wystarczająca, jeśli zakres publikacji jest szerszy niż pierwotnie zakładano.
Brak zgody na rozpowszechnianie wizerunku jest równoznaczny z naruszeniem prawa do wizerunku. Osoba, której prawo zostało naruszone, może dochodzić swoich praw na drodze sądowej, żądając zaprzestania naruszeń, usunięcia skutków naruszeń (np. usunięcia zdjęć z internetu) oraz zadośćuczynienia pieniężnego lub odszkodowania.
Wyjątki od zasady zgody
Istnieją jednak pewne wyjątki od zasady, że na rozpowszechnianie wizerunku potrzebna jest zgoda. Te wyjątki są ściśle określone w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Dotyczą one sytuacji, gdy rozpowszechnianie wizerunku jest uzasadnione ważnym interesem społecznym lub publicznym.
Osoba powszechnie znana może mieć swój wizerunek rozpowszechniany bez zgody, jeśli jest to związane z jej działalnością zawodową lub publiczną. Dotyczy to np. polityków, aktorów, sportowców. Niemniej jednak, nawet w przypadku osób powszechnie znanych, rozpowszechnianie wizerunku musi odbywać się w granicach uzasadnionych interesem publicznym i nie może naruszać ich godności ani prywatności.
Inny wyjątek dotyczy osób stanowiących jedynie szczegół całości, np. tło jakiegoś wydarzenia. Jeśli ktoś przypadkowo znajdzie się na zdjęciu zrobionym na koncercie lub demonstracji, to jego wizerunek może być rozpowszechniany bez zgody, o ile nie stanowi on głównego elementu zdjęcia i nie jest na nim rozpoznawalny w sposób szczególny.
Kolejny wyjątek to sytuacja, gdy rozpowszechnianie wizerunku jest związane z wykonywaniem obowiązków służbowych. Przykładowo, policja może publikować wizerunki osób poszukiwanych, a dziennikarze mogą publikować wizerunki osób biorących udział w wydarzeniach publicznych, o ile jest to uzasadnione interesem społecznym.
Konsekwencje naruszenia prawa do wizerunku
Naruszenie prawa do wizerunku może pociągać za sobą poważne konsekwencje prawne. Osoba, której prawo zostało naruszone, może wystąpić do sądu z żądaniem zaprzestania naruszeń. Może również żądać usunięcia skutków naruszeń, np. usunięcia zdjęć z internetu lub przeprosin w mediach.
Ponadto, osoba poszkodowana może żądać zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub odszkodowania za poniesione straty majątkowe. Wysokość zadośćuczynienia lub odszkodowania zależy od wielu czynników, takich jak stopień naruszenia, skutki naruszenia oraz sytuacja majątkowa sprawcy naruszenia.
Dodatkowo, naruszenie prawa do wizerunku może stanowić przestępstwo zniesławienia lub znieważenia, co może skutkować odpowiedzialnością karną sprawcy. Dlatego też, należy zawsze pamiętać o przestrzeganiu prawa do wizerunku i uzyskiwaniu zgody na rozpowszechnianie wizerunku innych osób.
Praktyczne wskazówki
Przed opublikowaniem zdjęcia lub nagrania wideo, na którym widać inne osoby, zawsze upewnij się, czy masz ich zgodę. W przypadku wątpliwości, lepiej zrezygnować z publikacji lub zanonimizować wizerunek tych osób, np. poprzez zamazanie twarzy.
W przypadku, gdy sam/a jesteś fotografowany/a lub nagrywany/a, masz prawo do odmowy wyrażenia zgody na rozpowszechnianie swojego wizerunku. Możesz również zażądać usunięcia zdjęć lub nagrań, na których jesteś widoczny/a, jeśli zostały one opublikowane bez Twojej zgody.
Pamiętaj, że prawo do wizerunku jest jednym z podstawowych praw osobistych i należy je szanować. Przestrzeganie tego prawa przyczynia się do ochrony prywatności i godności każdego człowieka. W razie wątpliwości, warto skonsultować się z prawnikiem specjalizującym się w prawie autorskim i ochronie danych osobowych.
