Poszerzenie układu kielichowo-miedniczkowego nerki, znane również jako hydronefroza, to stan, w którym dochodzi do rozszerzenia się struktur wewnątrz nerki, odpowiedzialnych za zbieranie moczu.
Nerka jest organem parzystym, pełniącym kluczową rolę w procesie filtracji krwi i usuwania zbędnych produktów przemiany materii z organizmu. Produkty te, w postaci moczu, są transportowane przez nerki do pęcherza moczowego, skąd są wydalane na zewnątrz.
Aby zrozumieć poszerzenie układu kielichowo-miedniczkowego, musimy najpierw poznać budowę nerki. Nerka składa się z wielu funkcjonalnych jednostek zwanych nefronami. Nefrony filtrują krew, tworząc mocz. Mocz ten spływa do struktur zbierających, czyli do kielichów nerkowych.
Budowa Nerki i Układ Kielichowo-Miedniczkowy
Kielichy nerkowe to małe, kubkowate struktury, które zbierają mocz z piramid nerkowych, będących częścią miąższu nerki. Kielichy łączą się w większą strukturę, zwaną miedniczką nerkową. Miedniczka nerkowa jest lejkowatym rozszerzeniem moczowodu w nerce. Działa jak zbiornik na mocz przed jego przepływem do moczowodu.
Moczowód to cienka rurka, która łączy miedniczkę nerkową z pęcherzem moczowym. Moczowody (po jednym z każdej nerki) transportują mocz z nerek do pęcherza, gdzie jest on magazynowany do momentu wydalenia.
Przyczyny Poszerzenia Układu Kielichowo-Miedniczkowego
Hydronefroza, czyli poszerzenie układu kielichowo-miedniczkowego, może być spowodowane różnymi czynnikami. Najczęściej wynika z przeszkody w odpływie moczu. Ta przeszkoda może znajdować się w różnych miejscach układu moczowego, od kielichów nerkowych po cewkę moczową.
Jedną z najczęstszych przyczyn jest kamica moczowa. Kamienie nerkowe mogą zablokować moczowód, utrudniając odpływ moczu i powodując jego gromadzenie się w nerce. To z kolei prowadzi do rozszerzenia kielichów i miedniczki nerkowej.
Inne przyczyny obejmują zwężenia moczowodu, wady wrodzone układu moczowego (na przykład zwężenie połączenia miedniczkowo-moczowodowego), nowotwory układu moczowego, a także choroby, które powodują ucisk na moczowody z zewnątrz (np. guzy w miednicy mniejszej lub ciąża).
U dzieci, hydronefroza często jest wykrywana prenatalnie podczas badania USG. Może być spowodowana wrodzonymi wadami układu moczowego, takimi jak zwężenie połączenia miedniczkowo-moczowodowego, refluks pęcherzowo-moczowodowy (cofanie się moczu z pęcherza do moczowodów i nerek), lub obecnością przeszkody w cewce moczowej.
Stopnie Hydronefrozy
Stopień poszerzenia układu kielichowo-miedniczkowego jest zazwyczaj oceniany w skali od 0 do 4, gdzie 0 oznacza brak poszerzenia, a 4 oznacza bardzo znaczne poszerzenie z towarzyszącym ścieńczeniem miąższu nerki. Ocena ta opiera się na obrazowaniu medycznym, najczęściej na badaniu USG. Stopień hydronefrozy wpływa na decyzje dotyczące dalszego postępowania.
Stopień 1 oznacza niewielkie poszerzenie miedniczki nerkowej, bez poszerzenia kielichów. Jest to często łagodna postać, która może ustąpić samoistnie, szczególnie u dzieci.
Stopień 2 charakteryzuje się poszerzeniem miedniczki i kielichów nerkowych, ale bez ścieńczenia miąższu nerki. Funkcja nerki zazwyczaj pozostaje zachowana.
Stopień 3 to umiarkowane poszerzenie miedniczki i kielichów z pewnym ścieńczeniem miąższu nerki. Funkcja nerki może być nieznacznie upośledzona.
Stopień 4 oznacza znaczne poszerzenie miedniczki i kielichów ze znacznym ścieńczeniem miąższu nerki. Funkcja nerki jest zwykle znacznie upośledzona i może prowadzić do niewydolności nerek.
Diagnostyka
Diagnostyka poszerzenia układu kielichowo-miedniczkowego obejmuje kilka etapów. Pierwszym krokiem jest zwykle badanie USG, które pozwala na ocenę wielkości i kształtu nerki, a także stopnia poszerzenia układu kielichowo-miedniczkowego.
W przypadku wykrycia hydronefrozy, konieczne jest ustalenie jej przyczyny. W tym celu mogą być wykonywane dodatkowe badania, takie jak urografia (zdjęcie rentgenowskie układu moczowego po podaniu kontrastu), cystografia mikcyjna (badanie obrazujące pęcherz moczowy i cewkę moczową podczas oddawania moczu), tomografia komputerowa (TK) i rezonans magnetyczny (MRI).
Dodatkowo, wykonywane są badania laboratoryjne, takie jak badanie ogólne moczu i posiew moczu, aby wykluczyć infekcję układu moczowego. Oznaczenie stężenia kreatyniny we krwi pozwala ocenić funkcję nerek.
Leczenie
Leczenie poszerzenia układu kielichowo-miedniczkowego zależy od przyczyny i stopnia nasilenia hydronefrozy. W łagodnych przypadkach, szczególnie u dzieci, może być wystarczająca obserwacja i regularne badania kontrolne.
Jeśli przyczyną jest kamica moczowa, leczenie może obejmować leki rozkurczowe, zwiększenie podaży płynów, a w niektórych przypadkach konieczne jest usunięcie kamienia. Metody usuwania kamieni obejmują litotrypsję pozaustrojową falą uderzeniową (ESWL), ureteroskopię (URS) i przezskórne usuwanie kamieni nerkowych (PCNL).
W przypadku zwężeń moczowodu lub innych wad wrodzonych, konieczna może być interwencja chirurgiczna w celu usunięcia przeszkody i przywrócenia prawidłowego odpływu moczu. Operacje te mogą być wykonywane metodami klasycznymi lub laparoskopowymi.
W przypadku refluksu pęcherzowo-moczowodowego, leczenie może obejmować antybiotykoterapię profilaktyczną w celu zapobiegania infekcjom układu moczowego, a w niektórych przypadkach konieczna jest operacja korekcyjna.
Jeżeli hydronefroza doprowadziła do uszkodzenia funkcji nerki, konieczne może być leczenie nerkozastępcze, takie jak dializa lub przeszczep nerki.
Ważne jest, aby pamiętać, że leczenie poszerzenia układu kielichowo-miedniczkowego powinno być zawsze indywidualnie dostosowane do potrzeb pacjenta i prowadzone pod kontrolą lekarza specjalisty.
