Starożytna Grecja to kolebka demokracji i miejsce narodzin wielu systemów politycznych. Dwa z najbardziej wpływowych miast-państw, polis, to Sparta i Ateny. Ich ustroje polityczne diametralnie się różniły, kształtując ich społeczeństwa i historię.
Ustrój Polityczny Sparty
Sparta była znana ze swojego militaryzmu i surowego stylu życia. Jej ustrój polityczny był oligarchią, a dokładniej diarchią. Diarchia oznaczała, że władzę sprawowało dwóch królów.
Królów wybierano z dwóch różnych rodów. Ich rola nie ograniczała się tylko do funkcji reprezentacyjnych. Dowodzili armią podczas wojen i pełnili funkcje religijne.
Kolejnym ważnym organem w Sparcie była Geruzja. Była to rada starszych, składająca się z 28 gerontów (mężczyzn powyżej 60 roku życia) oraz dwóch królów. Geruzja przygotowywała projekty ustaw i pełniła funkcję sądu. Decyzje Geruzji miały ogromny wpływ na życie Sparty.
Apella to zgromadzenie ludowe Spartan. Mogli w nim brać udział wszyscy pełnoprawni obywatele-wojownicy, Spartiaci. Apella miała prawo głosowania nad ustawami przygotowanymi przez Geruzję. Należy jednak pamiętać, że Apella nie mogła debatować nad ustawami, a jedynie je zatwierdzać lub odrzucać.
Eforowie to urzędnicy wybierani na roczną kadencję. Było ich pięciu. Eforowie posiadali szerokie uprawnienia. Mogli kontrolować królów, zwoływać Apellę i Geruzję. Nadzorowali edukację młodzieży i sprawy zagraniczne. Ich władza była bardzo duża i stanowiła przeciwwagę dla władzy królów.
Ustrój Polityczny Aten
Ateny słynęły z demokracji. Ustrój polityczny Aten ewoluował na przestrzeni wieków, ale w okresie klasycznym stał się demokracją bezpośrednią. Oznaczało to, że obywatele sami podejmowali decyzje, a nie przez wybranych przedstawicieli.
Eklezja, czyli Zgromadzenie Ludowe, było najważniejszym organem w Atenach. Uczestniczyć w nim mogli wszyscy pełnoprawni obywatele. Na Eklezji debatowano nad ustawami, wybierano urzędników i decydowano o wojnie i pokoju. Decyzje Eklezji były wiążące dla wszystkich.
Bule, czyli Rada Pięciuset, przygotowywała projekty ustaw dla Eklezji. Bule składała się z 500 obywateli, wybieranych losowo z każdej z dziesięciu fyl (okręgów terytorialnych). Rada Pięciuset miała za zadanie usprawnić proces decyzyjny w Atenach.
Areopag, czyli rada starszych, w okresie archaicznym posiadał dużą władzę. Z czasem jego rola zmalała. W okresie klasycznym Areopag pełnił funkcje sądownicze i religijne.
Strategowie to dowódcy wojskowi, wybierani na roczną kadencję. Strategowie posiadali dużą władzę, zwłaszcza w czasie wojny. Jednym z najbardziej znanych strategów był Perykles, który odegrał kluczową rolę w historii Aten.
Ostracyzm to procedura, która pozwalała na wygnanie z Aten osoby, która zagrażała demokracji. Obywatele pisali imię osoby, którą chcieli wygnać na skorupkach, ostrakonach. Osoba, której imię pojawiło się najwięcej razy, musiała opuścić Ateny na 10 lat.
Porównanie Ustrojów Politycznych
Główną różnicą między ustrojami politycznymi Sparty i Aten jest to, że Sparta była oligarchią (diarchią), a Ateny były demokracją. W Sparcie władzę sprawowała wąska grupa ludzi, natomiast w Atenach władzę sprawowali wszyscy obywatele.
Kolejną różnicą jest rola obywateli. W Sparcie obywatele byli przede wszystkim wojownikami. Ich życie było podporządkowane państwu. W Atenach obywatele mieli większą swobodę. Mogli brać aktywny udział w życiu politycznym i kulturalnym.
System edukacji również był inny. W Sparcie edukacja była podporządkowana celom wojskowym. Chłopcy byli wychowywani na zdyscyplinowanych i odważnych wojowników. W Atenach edukacja była bardziej wszechstronna. Kładziono nacisk na rozwój intelektualny i fizyczny.
Podsumowując, Sparta i Ateny reprezentowały dwa różne modele państwa. Sparta była państwem militarnym, dążącym do stabilności i porządku. Ateny były państwem demokratycznym, promującym wolność i rozwój indywidualny. Oba te państwa odegrały ważną rolę w historii starożytnej Grecji i wywarły wpływ na rozwój cywilizacji europejskiej.
