Witaj w świecie POLS 1301! Przyjrzymy się bliżej zagadnieniom omawianym w module 2, koncentrując się na wykładach i quizach sprawdzających wiedzę z lektur. Zrozumienie tych pojęć jest kluczowe dla dalszej nauki.
Podstawy konstytucjonalizmu
Konstytucjonalizm to idea, że władza polityczna powinna być ograniczona przez konstytucję. Konstytucja stanowi zbiór fundamentalnych zasad prawnych. Definiuje strukturę rządu i prawa obywateli. Ogranicza arbitralność rządzących.
Ograniczenie władzy to esencja konstytucjonalizmu. Bez niej, rządy mogłyby stać się autorytarne. Myśl o konstytucji jako o ramie, w której musi działać rząd. Ta rama zabezpiecza prawa obywateli.
Przykładem konstytucjonalizmu jest Konstytucja Stanów Zjednoczonych. Ustanawia ona trójpodział władzy. Władza wykonawcza, ustawodawcza i sądownicza są od siebie oddzielone. System "checks and balances" ma zapobiegać nadużyciom.
Federalizm
Federalizm to system rządów, w którym władza jest dzielona między rząd centralny a rządy stanowe. Oba poziomy rządów mają swoje własne sfery odpowiedzialności. Współistnieją, ale nie podlegają sobie w swoich obszarach.
Federalizm różni się od systemów unitarnych, gdzie władza centralna jest dominująca. W systemie unitarnym, władze regionalne są podporządkowane rządowi centralnemu. W federalizmie, władze stanowe mają pewną autonomię. To ważna różnica.
W Stanach Zjednoczonych, federalizm objawia się w podziale kompetencji. Rząd federalny zajmuje się obronnością, polityką zagraniczną i handlem między stanami. Rządy stanowe odpowiadają za edukację, zdrowie i bezpieczeństwo publiczne na swoim terenie.
Podział Władzy
Podział władzy to zasada organizacyjna rządu. Dzieli władzę na różne gałęzie. Najczęściej spotykamy podział na władzę ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Każda z gałęzi ma swoje unikalne funkcje i uprawnienia.
Oddzielenie władzy ma na celu zapobieganie koncentracji władzy w jednych rękach. Ma to zabezpieczać przed tyranią i nadużyciami. Każda gałąź władzy kontroluje pozostałe.
W Stanach Zjednoczonych Kongres (władza ustawodawcza) tworzy prawa. Prezydent (władza wykonawcza) egzekwuje prawa. Sąd Najwyższy (władza sądownicza) interpretuje prawa. Każda z tych gałęzi pełni odrębną funkcję, a ich wzajemne relacje są regulowane przez system hamulców i równowagi.
Prawa Obywatelskie i Wolności Obywatelskie
Prawa obywatelskie to prawa, które chronią jednostki przed dyskryminacją. Zapewniają równy dostęp do zasobów i możliwości. Na przykład prawo do głosowania i prawo do równego traktowania w zatrudnieniu.
Wolności obywatelskie to prawa, które chronią jednostki przed ingerencją rządu. Zabezpieczają prywatność i wolność ekspresji. Na przykład wolność słowa, wolność wyznania i prawo do prywatności.
Karta Praw (Bill of Rights) do Konstytucji Stanów Zjednoczonych jest kluczowym dokumentem. Chroni wolności obywatelskie. Gwarantuje wolność słowa, wyznania, prasy, zgromadzeń i petycji. Chroni także przed nadużyciami władzy.
Proces Ustawodawczy
Proces ustawodawczy to proces tworzenia prawa. Zaczyna się od pomysłu na ustawę. Następnie projekt ustawy trafia do Kongresu. Przechodzi przez komisje, debaty i głosowania.
Proces ten jest złożony i wieloetapowy. Ma na celu zapewnienie, że prawo jest starannie przemyślane. Uwzględnia różne punkty widzenia. Ma zapobiec pochopnemu tworzeniu prawa.
W Kongresie Stanów Zjednoczonych, ustawa musi przejść przez Izbę Reprezentantów i Senat. Potem trafia do Prezydenta. Prezydent może ustawę podpisać (wtedy staje się prawem). Może też zawetować (wtedy ustawa wraca do Kongresu). Kongres może odrzucić weto większością 2/3 głosów.
Partie Polityczne i Grupy Interesu
Partie polityczne to zorganizowane grupy ludzi. Mają podobne poglądy polityczne. Działają w celu zdobycia i utrzymania władzy. Chcą wpływać na politykę państwa.
Grupy interesu to zorganizowane grupy ludzi. Starają się wpływać na politykę rządu. Reprezentują interesy swoich członków. Niekoniecznie dążą do objęcia władzy.
W Stanach Zjednoczonych dominują dwie główne partie polityczne: Partia Demokratyczna i Partia Republikańska. Grupy interesu, takie jak związki zawodowe, organizacje biznesowe i organizacje pozarządowe, aktywnie lobbują w Kongresie i innych instytucjach rządowych.
Wybory i Zachowania Wyborcze
Wybory to proces wyłaniania przedstawicieli politycznych. Obywatele oddają głosy. Wybierają osoby, które będą ich reprezentować w rządzie.
Zachowania wyborcze to studia nad tym, dlaczego ludzie głosują tak, jak głosują. Analizuje się czynniki wpływające na decyzje wyborcze. Na przykład identyfikacja partyjna, poglądy na ważne kwestie, kandydaci i demografia.
W Stanach Zjednoczonych, wybory prezydenckie odbywają się co cztery lata. Wybory do Kongresu odbywają się co dwa lata. Zachowania wyborcze są analizowane przez politologów. Używają badań opinii publicznej i analiz statystycznych, aby zrozumieć trendy i tendencje wyborcze.
