Hej Studenci! Przygotowujemy się do egzaminu z Pokojowej Nagrody Nobla? Super! Rozłóżmy to na czynniki pierwsze, żeby nic nas nie zaskoczyło. Idziemy krok po kroku. Dasz radę!
Historia i Podstawy
Zacznijmy od podstaw. Pokojowa Nagroda Nobla jest jedną z pięciu nagród ustanowionych przez Alfreda Nobla. Pamiętaj, on wynalazł dynamit!
W testamencie napisał, że nagroda ma być przyznawana osobie, która "uczyniła najwięcej lub najlepiej dla braterstwa między narodami, dla likwidacji lub zmniejszenia armii stałych oraz dla tworzenia i propagowania kongresów pokojowych". Ważne, prawda?
Nagrodę przyznaje Norweski Komitet Noblowski. To pięciu członków wybieranych przez Storting, czyli norweski parlament. Zwróć uwagę, że inne nagrody Nobla przyznawane są w Szwecji.
Kryteria Wyboru
Jak oni wybierają? To trudne pytanie. Kryteria są dość szerokie. Chodzi o wkład w pokój. Mogą to być działania na rzecz praw człowieka. Albo rozbrojenie. Albo mediacja w konfliktach.
Komitet ma dużą swobodę. Dlatego decyzje czasem budzą kontrowersje. Pamiętaj o tym.
Wybrani Laureaci – Przegląd
Teraz konkrety. Poznajmy kilku ważnych laureatów. Skupimy się na tych, których warto znać na egzamin.
Wcześni Laureaci
Henry Dunant (1901). Założyciel Czerwonego Krzyża. Organizacja pomagająca rannym na polu bitwy. To był bardzo ważny krok.
Frédéric Passy (1901). Współzałożyciel Ligi Pokoju. Walczył o arbitraż międzynarodowy. Wierzyli w pokojowe rozwiązywanie sporów.
Okres Międzywojenny
Gustav Stresemann i Aristide Briand (1926). Za Traktat z Locarno. Miał ustabilizować sytuację w Europie po I wojnie światowej. To był symbol pojednania francusko-niemieckiego.
Carl von Ossietzky (1935). Niemiecki pacyfista. Krytykował potajemne zbrojenia Niemiec. Dostał nagrodę, choć był w więzieniu.
Po II Wojnie Światowej
George Catlett Marshall (1953). Za Plan Marshalla. Program pomocy gospodarczej dla Europy po wojnie. To pomogło odbudować kontynent.
Albert Schweitzer (1952). Za "szacunek dla życia". Lekarz, misjonarz, filozof. Działał w Afryce.
Linus Pauling (1962). Za walkę o zakaz prób jądrowych. Naukowiec i pacyfista. Działał na rzecz rozbrojenia.
Lata Współczesne
Martin Luther King Jr. (1964). Lider ruchu praw obywatelskich w USA. Walczył z segregacją rasową. Symbol walki o równość.
Andriej Sacharow (1975). Radziecki fizyk i obrońca praw człowieka. Krytykował reżim komunistyczny. Symbol walki o wolność słowa.
Lech Wałęsa (1983). Lider Solidarności. Walczył o prawa pracownicze i demokrację w Polsce. Ważna postać w historii Europy Środkowo-Wschodniej.
Dalajlama XIV (1989). Za walkę o prawa Tybetańczyków. Symbol pokojowego oporu.
Nelson Mandela i Frederik Willem de Klerk (1993). Za zakończenie apartheidu w RPA. Symbol pojednania i walki z rasizmem.
Unia Europejska (2012). Za wkład w pokój i pojednanie w Europie. Decyzja budząca kontrowersje.
Malala Yousafzai i Kailash Satyarthi (2014). Za walkę o prawa dzieci i dostęp do edukacji. Malala, pakistańska aktywistka. Satyarthi, indyjski działacz.
Kontrowersje
Pamiętaj, decyzje o przyznaniu Pokojowej Nagrody Nobla często wywołują kontrowersje. Dlaczego?
Po pierwsze, kryteria są niejasne. Interpretacja zależy od komitetu. Po drugie, polityka. Decyzje mają wpływ na relacje międzynarodowe. Po trzecie, ocena. Czy dany laureat rzeczywiście zasłużył?
Przykłady? Nagroda dla Yassera Arafata. Albo dla Baracka Obamy na początku kadencji. Zawsze znajdą się zwolennicy i przeciwnicy.
Pytania Egzaminacyjne – Przykłady
Jakie pytania mogą się pojawić na egzaminie? Zobaczmy:
- Wyjaśnij, jakie kryteria decydują o przyznaniu Pokojowej Nagrody Nobla.
- Omów wkład Lecha Wałęsy w proces pokojowy.
- Przedstaw argumenty za i przeciw przyznaniu Pokojowej Nagrody Nobla Unii Europejskiej.
- Scharakteryzuj działalność Martina Luthera Kinga Jr. i jej wpływ na walkę o prawa obywatelskie.
- Wymień trzech laureatów Pokojowej Nagrody Nobla i opisz ich zasługi.
Podsumowanie
Pamiętaj!
- Pokojowa Nagroda Nobla – nagroda za wkład w pokój i braterstwo między narodami.
- Norweski Komitet Noblowski – przyznaje nagrodę.
- Alfred Nobel – fundator nagrody.
- Znajomość kilku laureatów i ich zasług jest kluczowa.
- Krytyczne myślenie o kontrowersjach związanych z nagrodą.
Ucz się regularnie. Przeglądaj notatki. Powodzenia na egzaminie! Wierzę w Ciebie!
