Skały, które widzimy wokół nas, są budulcem skorupy ziemskiej. Różnią się składem, wyglądem i sposobem powstania. Ze względu na ich pochodzenie, dzielimy je na trzy główne grupy.
Skały Magmowe
Skały magmowe, zwane też skałami wulkanicznymi, powstają z magmy. Magma to płynna, gorąca masa skalna znajdująca się pod powierzchnią Ziemi. Gdy magma wydostaje się na powierzchnię jako lawa, ochładza się i krzepnie. Powstają wtedy różne rodzaje skał magmowych.
Proces krzepnięcia magmy może zachodzić na dwa sposoby. Może zachodzić głęboko pod powierzchnią ziemi. Mówimy wtedy o skałach głębinowych. Krzepnięcie lawy na powierzchni ziemi daje nam skały wylewne. Różnica w szybkości krzepnięcia wpływa na strukturę skały.
Skały Magmowe Głębinowe
Skały głębinowe krzepną powoli, w głębi Ziemi. Daje to czas na tworzenie się dużych kryształów. Dlatego skały te mają strukturę jawnokrystaliczną. Możemy w nich rozpoznać poszczególne minerały gołym okiem. Klasycznym przykładem jest granit. Granit powszechnie używany jest w budownictwie i kamieniarstwie.
Skały Magmowe Wylewne
Skały wylewne krzepną szybko, na powierzchni Ziemi. Kryształy nie mają czasu, aby się rozwinąć. Struktura tych skał jest skrytokrystaliczna lub szklista. Często zawierają pęcherzyki gazów. Przykładem skały wylewnej jest bazalt. Bazalt jest ciemny i twardy. Używany jest do produkcji kostki brukowej i kruszyw.
Innym przykładem jest obsydian. Obsydian to szkliwo wulkaniczne. Powstał z bardzo szybko stygnącej lawy. Ma charakterystyczny, szklisty połysk.
Skały Osadowe
Skały osadowe powstają w wyniku gromadzenia się i utwardzania osadów. Osady mogą być różnego pochodzenia. Mogą to być fragmenty innych skał, szczątki organizmów lub substancje chemiczne wytrącone z roztworów.
Proces powstawania skał osadowych nazywamy diagenezą. Diageneza obejmuje szereg procesów. Zaliczamy do nich kompakcję, cementację i rekrystalizację. W zależności od rodzaju osadu wyróżniamy trzy główne grupy skał osadowych.
Skały Osadowe Okruchowe
Skały okruchowe powstają z fragmentów innych skał. Te fragmenty są transportowane przez wodę, wiatr lub lodowiec. Następnie osadzają się i ulegają cementacji. Przykładami są piasek, który z czasem może przekształcić się w piaskowiec. Inne przykłady to żwir, który daje początek zlepieńcom oraz ił, który twardnieje w łupek ilasty.
Skały Osadowe Organiczne
Skały organiczne powstają z nagromadzenia szczątków organicznych. Mogą to być szczątki roślin, zwierząt lub mikroorganizmów. Węgiel kamienny powstaje ze szczątków roślin, które uległy procesom uwęglenia. Wapień może powstawać ze szczątków organizmów morskich, takich jak muszle i korale.
Skały Osadowe Chemiczne
Skały chemiczne powstają w wyniku wytrącania się substancji chemicznych z roztworów. Proces ten może zachodzić na skutek zmiany temperatury, ciśnienia lub stężenia roztworu. Przykładem jest sól kamienna. Sól kamienna powstaje w wyniku odparowania wody morskiej. Innym przykładem jest gips. Gips wytrąca się z roztworów bogatych w siarczan wapnia.
Skały Metamorficzne
Skały metamorficzne powstają z innych skał. Mogą to być skały magmowe, osadowe lub inne skały metamorficzne. Proces metamorfizmu zachodzi pod wpływem wysokiej temperatury i ciśnienia. Powoduje to zmiany w składzie mineralnym i strukturze skały.
W zależności od czynników metamorfizmu, wyróżniamy różne typy skał metamorficznych. Przykładowo, łupek powstaje z przeobrażenia iłu lub łupku ilastego. Marmur powstaje z przeobrażenia wapienia. Gnejs powstaje z przeobrażenia granitu lub skał osadowych.
Metamorfizm może być regionalny lub kontaktowy. Metamorfizm regionalny zachodzi na dużych obszarach. Spowodowany jest ruchami tektonicznymi. Metamorfizm kontaktowy zachodzi w pobliżu intruzji magmowych. Ciepło z magmy powoduje przeobrażenie otaczających skał.
Każda z tych trzech grup skał ma ogromne znaczenie. Zarówno w przyrodzie jak i w gospodarce człowieka. Znajomość ich pochodzenia i właściwości pozwala nam lepiej zrozumieć procesy zachodzące na Ziemi. Pozwala też wykorzystywać je w różnorodny sposób.
