Podręcznik Fizyka 1 Klasa Gimnazjum

Written by Margaret Weigel
Updated at: 14 June 2025

Hej! Gotowi na powtórkę z fizyki dla klasy pierwszej gimnazjum? Super! Zaraz przejdziemy przez najważniejsze zagadnienia. Spokojnie, damy radę!

Dział 1: Właściwości Materii

Substancje i Ciała

Zacznijmy od podstaw. Pamiętasz różnicę między substancją a ciałem?

Substancja to materiał, z którego coś jest zrobione, np. drewno, szkło, żelazo. Natomiast ciało to konkretny przedmiot, np. drewniane krzesło, szklana butelka, żelazny gwóźdź.

Czyli krzesło jest ciałem zrobionym z substancji - drewna.

Stany skupienia

Kolejna ważna rzecz to stany skupienia. Mamy trzy podstawowe:

Stały: ma określony kształt i objętość (np. lód, kamień).
Ciekły: ma określoną objętość, ale przyjmuje kształt naczynia (np. woda, olej).
Gazowy: nie ma określonego kształtu ani objętości (np. powietrze, para wodna).

Woda może występować we wszystkich trzech stanach!

Właściwości Materii

Każda substancja ma swoje właściwości. Mogą być fizyczne (np. barwa, zapach, gęstość) i chemiczne (np. palność, reaktywność).

Gęstość to bardzo ważna właściwość. Mówi nam, ile masy mieści się w danej objętości. Obliczamy ją ze wzoru: d = m/V (gęstość = masa / objętość).

Pamiętaj o jednostkach! Masa najczęściej w kilogramach (kg) lub gramach (g), objętość w metrach sześciennych (m³) lub centymetrach sześciennych (cm³). Gęstość podajemy np. w kg/m³ lub g/cm³.

Dział 2: Ruch i Siły

Ruch

Teraz zajmiemy się ruchem. Najprostszy rodzaj ruchu to ruch jednostajny prostoliniowy – ciało porusza się po linii prostej ze stałą prędkością.

Prędkość (v) obliczamy dzieląc drogę (s) przez czas (t): v = s/t.

Jednostka prędkości to metr na sekundę (m/s) lub kilometr na godzinę (km/h).

Może być też ruch zmienny, czyli taki, w którym prędkość się zmienia. Możemy mieć do czynienia z przyspieszeniem (gdy prędkość rośnie) lub opóźnieniem (gdy prędkość maleje).

Siły

Siła to przyczyna zmiany ruchu. Mierzymy ją w niutonach (N).

Siła ciężkości (inaczej ciężar) to siła, z jaką Ziemia przyciąga wszystkie ciała. Obliczamy ją ze wzoru: F = m * g, gdzie m to masa, a g to przyspieszenie ziemskie (około 9.81 m/s²).

Siła nacisku to siła, z jaką ciało działa na podłoże.

Tarcie to siła, która przeciwdziała ruchowi. Zawsze działa w kierunku przeciwnym do kierunku ruchu.

Zasady Dynamiki Newtona

Pamiętaj o zasadach dynamiki Newtona:

Pierwsza zasada (zasada bezwładności): Ciało pozostaje w spoczynku lub porusza się ruchem jednostajnym prostoliniowym, jeśli nie działają na nie żadne siły lub siły się równoważą.
Druga zasada: Przyspieszenie ciała jest wprost proporcjonalne do działającej na nie siły i odwrotnie proporcjonalne do jego masy (F = m * a).
Trzecia zasada (zasada akcji i reakcji): Jeżeli jedno ciało działa na drugie ciało pewną siłą (akcja), to drugie ciało działa na pierwsze ciało siłą równą co do wartości i kierunku, lecz przeciwnie skierowaną (reakcja).

Dział 3: Energia

Rodzaje energii

Energia to zdolność do wykonywania pracy. Mierzymy ją w dżulach (J).

Mamy różne rodzaje energii:

Kinetyczna: energia związana z ruchem (E_k = (m * v²) / 2).
Potencjalna grawitacji: energia związana z położeniem ciała w polu grawitacyjnym (E_p = m * g * h).
Potencjalna sprężystości: energia związana z odkształceniem ciała sprężystego.

Praca

Praca to zmiana energii. Obliczamy ją ze wzoru: W = F * s (praca = siła * droga).

Moc

Moc to szybkość wykonywania pracy. Obliczamy ją ze wzoru: P = W / t (moc = praca / czas). Jednostką mocy jest wat (W).

Zasada zachowania energii

Bardzo ważna zasada! Energia nie ginie, tylko zamienia się z jednej formy w drugą. Na przykład, energia potencjalna spadającego jabłka zamienia się w energię kinetyczną.

Podsumowanie

To już wszystko! Pamiętaj, że najważniejsze to:

Rozróżniać substancje i ciała oraz znać stany skupienia.
Wiedzieć, jak obliczyć gęstość.
Znać wzory na prędkość, siłę ciężkości i energię kinetyczną oraz potencjalną.
Rozumieć zasady dynamiki Newtona i zasadę zachowania energii.