Części mowy! Brzmi groźnie? Nie martw się! To tylko sposób na uporządkowanie słów w języku polskim. Mamy ich całkiem sporo, bo aż dziesięć! Podzielimy je na dwie główne grupy: odmienne i nieodmienne. Dziś skupimy się na tych odmiennych.
Co to znaczy "odmienne"?
Zanim zaczniemy wymieniać, wyjaśnijmy sobie kluczowe słowo: "odmienne". Oznacza to, że forma słowa może się zmieniać! Może zmieniać się w zależności od tego, w jakim zdaniu je używamy. Na przykład, słowo "kot" może przyjąć formy "kota", "kotu", "kotem" itp. Rozumiesz?
Pomyśl o tym jak o klockach LEGO. Masz jeden klocek, ale możesz go użyć na różne sposoby. Może być częścią domu, samochodu, robota… Słowo "kot" jest jak ten klocek. Może się dopasować do różnych sytuacji gramatycznych.
Jakie części mowy są odmienne?
No dobrze, ale które dokładnie części mowy się odmieniają? Mamy ich pięć! Przygotuj się: rzeczownik, czasownik, przymiotnik, liczebnik i zaimek. To one potrafią zmieniać swoje formy!
Rzeczownik
Rzeczownik to słowo, które nazywa osoby, zwierzęta, rzeczy, miejsca, zjawiska i idee. Na przykład: mama, pies, książka, miasto, deszcz, miłość. Rzeczowniki odmieniają się przez przypadki (mianownik, dopełniacz, celownik, biernik, narzędnik, miejscownik, wołacz) oraz przez liczby (pojedyncza i mnoga).
Spójrz na przykład: "Książka leży na stole." W tym zdaniu rzeczownik "książka" jest w mianowniku liczby pojedynczej. Ale możemy powiedzieć: "Nie mam książki" (dopełniacz), "Przyglądam się książce" (celownik) itd. Widzisz, jak forma słowa się zmienia? To właśnie odmiana!
Czasownik
Czasownik opisuje czynności lub stany. Na przykład: biegać, czytać, myśleć, być, istnieć. Czasowniki odmieniają się przez osoby (ja, ty, on/ona/ono, my, wy, oni/one), liczby (pojedyncza i mnoga), czasy (przeszły, teraźniejszy, przyszły), tryby (oznajmujący, rozkazujący, przypuszczający) i strony (czynna, bierna, zwrotna).
Weźmy czasownik "czytać". "Czytam książkę" (pierwsza osoba liczby pojedynczej, czas teraźniejszy). "Czytałeś wczoraj?" (druga osoba liczby pojedynczej, czas przeszły). "Będziemy czytać jutro" (pierwsza osoba liczby mnogiej, czas przyszły). Każda forma pasuje do innego kontekstu.
Przymiotnik
Przymiotnik opisuje cechy rzeczowników. Odpowiada na pytania: jaki? jaka? jakie? Na przykład: wysoki, mądry, czerwony, dobry. Przymiotniki odmieniają się przez przypadki, liczby i rodzaje (męski, żeński, nijaki) - tak, aby pasowały do rzeczownika, który opisują.
Przykład: "Czerwona róża". "Czerwona" jest w rodzaju żeńskim, liczbie pojedynczej i mianowniku, bo "róża" też. Ale możemy powiedzieć "Czerwonego samochodu" (dopełniacz rodzaju męskiego). Przymiotnik dostosowuje się do rzeczownika!
Liczebnik
Liczebnik określa ilość lub kolejność. Na przykład: jeden, dwa, trzy, pięćdziesiąt, pierwszy, drugi, trzeci. Liczebniki odmieniają się przez przypadki i czasami przez rodzaje, w zależności od typu liczebnika.
Spójrz: "Dwa psy" (mianownik). "Nie mam dwóch psów" (dopełniacz). "Z dwoma psami" (narzędnik). Liczebnik "dwa" zmienia formę w zależności od przypadku.
Zaimek
Zaimek zastępuje rzeczownik, przymiotnik, liczebnik lub przysłówek. Pomaga unikać powtórzeń! Na przykład: ja, ty, on, ona, ono, my, wy, oni, one, ten, tamten, który, mój, twój. Zaimki odmieniają się przez przypadki, liczby i rodzaje.
Przykład: "Ja lubię lody". "Dałem jemu lody" (celownik). "Widzę cię" (biernik). Zaimek "ja" przybiera różne formy w zależności od funkcji w zdaniu.
Podsumowanie
Zapamiętaj! Odmienne części mowy to: rzeczownik, czasownik, przymiotnik, liczebnik i zaimek. To te słowa, które potrafią zmieniać swoją formę, aby dopasować się do gramatyki zdania. Im więcej będziesz czytać i pisać, tym łatwiej rozpoznasz te odmiany i będziesz ich poprawnie używać! Nie bój się ćwiczyć! Powodzenia!
