Zaczynamy naszą przygodę z orzeczeniami! Będziemy je podkreślać i rozpoznawać.
Co to jest orzeczenie?
Orzeczenie to najważniejsza część zdania. Mówi nam, co robi podmiot. Wyobraź sobie, że podmiot to aktor, a orzeczenie to jego akcja.
Np. Pies szczeka. "Szczeka" to akcja psa, więc to orzeczenie.
Rodzaje orzeczeń
Orzeczenia dzielimy na różne rodzaje. Poznamy kilka podstawowych.
Orzeczenie czasownikowe proste
To najprostszy rodzaj. Składa się z jednego czasownika w formie osobowej.
Ptak śpiewa. Podkreślamy "śpiewa". To czasownik, więc mamy orzeczenie czasownikowe proste.
Dziecko biega. Podkreślamy "biega". Znowu czasownik w akcji!
Orzeczenie imienne
Orzeczenie imienne jest bardziej skomplikowane. Składa się z łącznika (najczęściej być w różnych formach) i orzecznika.
Wyobraź sobie, że łącznik to znak równości (=). A orzecznik opisuje podmiot.
Książka jest ciekawa. "Jest" to łącznik, a "ciekawa" to orzecznik. Razem tworzą orzeczenie imienne.
On był lekarzem. "Był" to łącznik, "lekarzem" to orzecznik. Podkreślamy "był lekarzem".
Orzecznik może być różny. Może to być rzeczownik (jak "lekarzem"), przymiotnik (jak "ciekawa"), zaimek, a nawet liczebnik.
Ona jest moja. "Jest" – łącznik, "moja" – zaimek (orzecznik). Podkreślamy "jest moja".
Dwa plus dwa jest cztery. "Jest" – łącznik, "cztery" – liczebnik (orzecznik). Podkreślamy "jest cztery".
Orzeczenie czasownikowe złożone
Orzeczenie czasownikowe złożone składa się z czasownika posiłkowego i bezokolicznika lub formy na -no, -to.
Chcę iść. "Chcę" to czasownik posiłkowy, "iść" to bezokolicznik. Podkreślamy "chcę iść".
Muszę napisać. "Muszę" – czasownik posiłkowy, "napisać" – bezokolicznik. Podkreślamy "muszę napisać".
Zrobiono to. "Zrobiono" – forma na -no, -to, czyli część orzeczenia.
Przykłady i ćwiczenia
Teraz czas na praktykę!
Słońce świeci. Co tu jest orzeczeniem? Oczywiście, "świeci". To orzeczenie czasownikowe proste.
Kot jest leniwy. Co podkreślamy? "Jest leniwy". To orzeczenie imienne. "Jest" to łącznik, "leniwy" to orzecznik.
Będę czytać. Podkreślamy "będę czytać". To orzeczenie czasownikowe złożone. "Będę" to czasownik posiłkowy, "czytać" to bezokolicznik.
Uczeń odrabia lekcje. Co podkreślamy? "Odrabia". Orzeczenie czasownikowe proste.
Dom był stary. Podkreślamy "był stary". Orzeczenie imienne. "Był" to łącznik, "stary" to orzecznik.
Mogę przyjść. Podkreślamy "Mogę przyjść". Orzeczenie czasownikowe złożone.
Pamiętaj! Szukaj akcji w zdaniu. To ona wskaże Ci orzeczenie.
Podsumowanie
Znamy już trzy rodzaje orzeczeń:
- Orzeczenie czasownikowe proste (jeden czasownik)
- Orzeczenie imienne (łącznik + orzecznik)
- Orzeczenie czasownikowe złożone (czasownik posiłkowy + bezokolicznik)
Ćwicz regularnie, a rozpoznawanie orzeczeń stanie się dla Ciebie proste jak bułka z masłem!
Powodzenia!
