Cześć! Dzisiaj zajmiemy się okolicznikami w zdaniach. Nauczymy się je rozpoznawać i określać, jaką częścią mowy zostały wyrażone. Gotowi?
Czym jest Okolicznik?
Okolicznik to część zdania, która określa czynność wyrażoną przez orzeczenie (czasownik). Dodaje on informacji o tym, jak, gdzie, kiedy, dlaczego lub pod jakim warunkiem dana czynność się odbywa.
Pomyśl o okoliczniku jak o dodatkowych detalach w opisie jakiegoś wydarzenia. Daje nam więcej informacji, dzięki którym obraz staje się pełniejszy.
Rodzaje Okoliczników
Mamy kilka rodzajów okoliczników. Każdy z nich odpowiada na inne pytanie:
- Okolicznik miejsca: odpowiada na pytania gdzie? dokąd? skąd? którędy?
- Okolicznik czasu: odpowiada na pytania kiedy? jak długo? od kiedy? do kiedy?
- Okolicznik sposobu: odpowiada na pytania jak? w jaki sposób?
- Okolicznik przyczyny: odpowiada na pytanie dlaczego? z jakiego powodu?
- Okolicznik celu: odpowiada na pytanie po co? w jakim celu?
- Okolicznik warunku: odpowiada na pytanie pod jakim warunkiem?
- Okolicznik przyzwolenia: odpowiada na pytanie mimo co? pomimo czego?
Jak Rozpoznać Okolicznik?
Najprostszym sposobem jest zadanie odpowiedniego pytania do orzeczenia. Zobaczmy na przykładach:
Przykład 1: Pobiegłem do parku.
Pytanie: Pobiegłem gdzie? Odpowiedź: do parku. Zatem "do parku" to okolicznik miejsca.
Przykład 2: Uczę się codziennie.
Pytanie: Uczę się kiedy? Odpowiedź: codziennie. Zatem "codziennie" to okolicznik czasu.
Przykład 3: Śpiewała głośno.
Pytanie: Śpiewała jak? Odpowiedź: głośno. Zatem "głośno" to okolicznik sposobu.
Przykład 4: Płakała z radości.
Pytanie: Płakała dlaczego? Odpowiedź: z radości. Zatem "z radości" to okolicznik przyczyny.
Przykład 5: Poszedłem na spacer dla relaksu.
Pytanie: Poszedłem na spacer po co? Odpowiedź: dla relaksu. Zatem "dla relaksu" to okolicznik celu.
Przykład 6: W razie deszczu zostaniemy w domu.
Pytanie: Zostaniemy w domu pod jakim warunkiem? Odpowiedź: w razie deszczu. Zatem "w razie deszczu" to okolicznik warunku.
Przykład 7: Mimo zmęczenia poszliśmy pobiegać.
Pytanie: Poszliśmy pobiegać pomimo czego? Odpowiedź: mimo zmęczenia. Zatem "mimo zmęczenia" to okolicznik przyzwolenia.
Okolicznik a Części Mowy
Okoliczniki mogą być wyrażone różnymi częściami mowy. Najczęściej są to:
- Przysłówki: szybko, wolno, blisko, daleko, wczoraj, dzisiaj. Na przykład: Biegam szybko.
- Wyrażenia przyimkowe: czyli przyimek + rzeczownik lub przyimek + zaimek. Na przykład: Idę do szkoły., Zrobiłem to dla ciebie.
- Rzadziej: rzeczowniki w odpowiednim przypadku, np. Wieczorem pójdziemy do kina. (Wieczorem to okolicznik czasu)
Kluczowe jest, aby patrzeć na funkcję danego słowa lub wyrażenia w zdaniu, a nie tylko na jego formę.
Przykłady z Podkreśleniem i Określeniem Części Mowy
Teraz przejdźmy do konkretnych przykładów. Podkreślimy okoliczniki i określimy, jaką częścią mowy zostały wyrażone.
Przykład 1: Ona tańczy pięknie.
Podkreślony okolicznik: pięknie
Część mowy: Przysłówek (okolicznik sposobu)
Przykład 2: Pojedziemy nad morze.
Podkreślony okolicznik: nad morze
Część mowy: Wyrażenie przyimkowe (okolicznik miejsca - przyimek "nad" + rzeczownik "morze")
Przykład 3: Uczę się żeby zdać egzamin.
Podkreślony okolicznik: żeby zdać egzamin
Część mowy: Wyrażenie z żeby i czasownikiem (okolicznik celu)
Przykład 4: Mimo trudności, udało nam się.
Podkreślony okolicznik: Mimo trudności
Część mowy: Wyrażenie przyimkowe (okolicznik przyzwolenia - przyimek "mimo" + rzeczownik "trudności")
Przykład 5: Spotkamy się jutro.
Podkreślony okolicznik: jutro
Część mowy: Przysłówek (okolicznik czasu)
Przykład 6: Gdybym miał więcej czasu, pojechałbym na wakacje.
Podkreślony okolicznik: Gdybym miał więcej czasu
Część mowy: Zdanie podrzędne warunkowe (okolicznik warunku)
Przykład 7: Zrobiłem to z ciekawości.
Podkreślony okolicznik: z ciekawości
Część mowy: Wyrażenie przyimkowe (okolicznik przyczyny - przyimek "z" + rzeczownik "ciekawość")
Ćwiczenia
Spróbuj teraz samodzielnie! Podkreśl okoliczniki w poniższych zdaniach i określ, jaką częścią mowy zostały wyrażone:
- Pójdę na spacer po południu.
- On biega bardzo szybko.
- Zrobiłem to dla zabawy.
- Gdy pada deszcz, czytam książkę.
- Ona uczy się pilnie.
Odpowiedzi:
- po południu - Wyrażenie przyimkowe (okolicznik czasu)
- bardzo szybko - Przysłówek (okolicznik sposobu)
- dla zabawy - Wyrażenie przyimkowe (okolicznik celu)
- Gdy pada deszcz - Zdanie podrzędne warunkowe (okolicznik warunku)
- pilnie - Przysłówek (okolicznik sposobu)
Podsumowanie
Mam nadzieję, że teraz rozumiesz, czym są okoliczniki i jak je rozpoznawać. Pamiętaj, żeby zawsze zadawać odpowiednie pytania do orzeczenia. Powodzenia!
