Witajcie drodzy uczniowie! Przygotujmy się razem do egzaminu z pisowni "nie" z różnymi częściami mowy. To zagadnienie może wydawać się trudne, ale spokojnie, krok po kroku wszystko zrozumiemy. Powodzenia!
"Nie" z rzeczownikami
Zaczniemy od rzeczowników. Pamiętajcie o jednej, prostej zasadzie: "nie" z rzeczownikami piszemy łącznie.
Przykłady?
- Nieszczęście
- Niewiedza
- Niepokój
Widzicie? "Nie" jest zrośnięte z rzeczownikiem. Tworzy jedną całość. Wyjątki? Praktycznie ich nie ma! 🙂
Kiedy możemy się pogubić?
Czasami mamy do czynienia z zestawieniami, które *wyglądają* jak rzeczowniki z "nie", ale w rzeczywistości nimi nie są. Ważny jest kontekst!
Na przykład:
"To nie szansa, lecz pewność."
Tutaj "nie" odnosi się do słowa "szansa" jako przeciwieństwa, a nie tworzy nowy rzeczownik "nieszansa". Dlatego piszemy rozdzielnie.
"Nie" z przymiotnikami
Teraz przymiotniki! Tutaj sprawa jest nieco bardziej skomplikowana, ale bez obaw, damy radę! 😉
"Nie" z przymiotnikami w stopniu równym piszemy łącznie.
Przykłady:
- Niemiły
- Niesprawiedliwy
- Niezadowolony
Proste, prawda?
A co ze stopniem wyższym i najwyższym?
W stopniu wyższym i najwyższym "nie" piszemy rozdzielnie.
Przykłady:
- nie lepszy
- nie gorszy
- nie najmilszy
Zapamiętajcie: stopniowanie = pisownia rozdzielna.
Wyjątki i niuanse
Istnieją pewne wyrażenia, w których mimo, że przymiotnik jest w stopniu równym, piszemy "nie" rozdzielnie. Dzieje się tak, gdy chcemy podkreślić przeciwieństwo.
Przykład:
"To nie jest dobry pomysł."
Podkreślamy tutaj, że to *zły* pomysł, a nie "niedobry" w sensie "średni".
"Nie" z przysłówkami
Przechodzimy do przysłówków. Analogicznie do przymiotników, "nie" z przysłówkami pochodzącymi od przymiotników w stopniu równym piszemy łącznie.
Przykłady:
- Niemiło
- Niesprawiedliwie
- Niezrozumiale
Zauważcie, że te przysłówki pochodzą od przymiotników "niemiły", "niesprawiedliwy", "niezrozumiały".
Stopień wyższy i najwyższy
Podobnie jak z przymiotnikami, w stopniu wyższym i najwyższym piszemy "nie" rozdzielnie.
Przykłady:
- nie lepiej
- nie gorzej
- nie najmilej
"Nie" z przysłówkami niepochodzącymi od przymiotników
Z przysłówkami, które nie pochodzą od przymiotników (np. "dziś", "tutaj"), "nie" piszemy rozdzielnie.
Przykłady:
- nie dziś
- nie tutaj
- nie zawsze
"Nie" z czasownikami
To chyba najłatwiejsze! Z czasownikami "nie" piszemy ZAWSZE rozdzielnie. Zawsze! Bez wyjątków!
Przykłady:
- nie wiem
- nie rozumiem
- nie chcę
Zapamiętajcie: czasownik = pisownia rozdzielna.
Wyjątek pozorny: imiesłowy
Uważajcie na imiesłowy! Imiesłowy przymiotnikowe (czynne i bierne) traktujemy jak przymiotniki, a imiesłowy przysłówkowe jak przysłówki.
Przykład:
Niezadowolony (imiesłów przymiotnikowy bierny) - piszemy łącznie.
Nie wiedząc (imiesłów przysłówkowy współczesny) - piszemy rozdzielnie.
Podsumowanie
Brawo! Dotarliśmy do końca. Spójrzmy na podsumowanie:
- Rzeczowniki: "nie" piszemy łącznie (np. nieszczęście).
- Przymiotniki:
- Stopień równy: "nie" piszemy łącznie (np. niemiły).
- Stopień wyższy i najwyższy: "nie" piszemy rozdzielnie (np. nie lepszy).
- Przysłówki:
- Pochodzące od przymiotników w stopniu równym: "nie" piszemy łącznie (np. niemiło).
- Stopień wyższy i najwyższy: "nie" piszemy rozdzielnie (np. nie lepiej).
- Niepochodzące od przymiotników: "nie" piszemy rozdzielnie (np. nie dziś).
- Czasowniki: "nie" piszemy zawsze rozdzielnie (np. nie wiem).
Pamiętajcie o kontekście! To on często decyduje o poprawnej pisowni.
Trzymam za Was kciuki na egzaminie! Wierzę, że dacie radę! 🙂
