Początek XX wieku to czas ogromnych zmian w Europie. Technologie rozwijały się bardzo szybko. Jednak napięcia polityczne rosły równie szybko.
"Od powietrza, głodu, ognia i wojny" - Co to znaczy?
To fragment staropolskiej modlitwy. Prosi się w niej o ochronę przed nieszczęściami. Te nieszczęścia są przedstawione w bardzo konkretny sposób: powietrze, głód, ogień i wojna.
Rozważmy każdy z tych elementów po kolei. Zobaczymy, jak bardzo były one realnym zagrożeniem w przeszłości. I jak rezonują z historią Polski.
Powietrze
"Od powietrza" odnosi się do chorób zakaźnych. W dawnych czasach, zanim wynaleziono szczepionki i antybiotyki, epidemie były bardzo częste. Dżuma, cholera, grypa ("hiszpanka") potrafiły zdziesiątkować ludność miast i wsi. Ludzie nie rozumieli, jak rozprzestrzeniają się choroby. Dlatego nazywali je "morowym powietrzem".
Wojny często sprzyjały rozprzestrzenianiu się chorób. Żołnierze przemieszczali się po kraju. Roznosili zarazki. Brak higieny i zatłoczenie w obozach wojskowych dodatkowo pogarszały sytuację.
Nawet dziś, choć mamy zaawansowaną medycynę, "od powietrza" nadal musimy się chronić. Pandemia COVID-19 pokazała, jak szybko wirus może rozprzestrzenić się po całym świecie i jak ważne są szczepienia i przestrzeganie zasad higieny.
Głód
"Od głodu" to prośba o ochronę przed brakiem jedzenia. Głód był częstym towarzyszem wojen, nieurodzajów i klęsk żywiołowych. Zniszczone pola, spalone magazyny zboża, przerwane szlaki handlowe – wszystko to prowadziło do braku żywności.
W Polsce, okres potopu szwedzkiego (XVII wiek) to czas ogromnego spustoszenia. Wojna i rabunki doprowadziły do głodu i śmierci wielu ludzi. Podobnie, okres powstań (np. powstanie styczniowe) wiązał się z represjami i konfiskatą majątków, co prowadziło do ubóstwa i głodu.
Nawet w czasach pokoju, dostęp do żywności nie zawsze był oczywisty. Nierówności społeczne i brak efektywnego systemu dystrybucji powodowały, że wiele osób cierpiało z powodu niedożywienia.
Ogień
"Od ognia" odnosi się do pożarów i zniszczeń. W przeszłości większość budynków była zbudowana z drewna. Pożar mógł bardzo szybko rozprzestrzenić się i zniszczyć całe miasta i wsie. Ogień był szczególnie niebezpieczny w czasie wojny.
Wojska najeźdźców często stosowały taktykę spalonej ziemi. Niszczono wsie i miasta, aby pozbawić przeciwnika zapasów i schronienia. Pożary były też często wynikiem działań wojennych, np. ostrzału artyleryjskiego.
Pożary były częste również w czasach pokoju. Wystarczyła iskra z komina lub nieuwaga z ogniem, aby wywołać katastrofę. Pożary niszczyły dobytek całych rodzin i społeczności.
Wojna
"Od wojny" to prośba o ochronę przed cierpieniem i śmiercią związaną z konfliktami zbrojnymi. Wojna to nie tylko walki na froncie. To także zniszczenia, rabunki, gwałty i śmierć niewinnych ludzi. To również głód, choroby i rozpad społeczeństwa.
Polska przez wieki była terenem wielu wojen. Wojny z Krzyżakami, najazdy tatarskie, potop szwedzki, wojny napoleońskie, powstania narodowe, I i II wojna światowa – to tylko niektóre z konfliktów, które dotknęły ziemie polskie. Każda z tych wojen przynosiła ogromne cierpienie i straty.
II wojna światowa to szczególny przykład. Polska została zniszczona przez nazistowskie Niemcy i Związek Radziecki. Zginęło miliony Polaków. Kraj został zrujnowany. Wojna na zawsze zmieniła polskie społeczeństwo.
Znaczenie dzisiaj
Mimo upływu lat, modlitwa "od powietrza, głodu, ognia i wojny" pozostaje aktualna. Choć żyjemy w czasach pokoju i dobrobytu, zagrożenia te nadal istnieją. Zmieniły się tylko formy i skala.
Choroby zakaźne nadal stanowią poważne zagrożenie. Zmiany klimatyczne prowadzą do susz i powodzi, co zagraża produkcji żywności. Pożary lasów stają się coraz częstsze i groźniejsze. A konflikty zbrojne nadal wybuchają w różnych częściach świata.
Dlatego ważne jest, aby pamiętać o historii i wyciągać z niej wnioski. Musimy dbać o zdrowie, środowisko, pokój i sprawiedliwość społeczną. Tylko w ten sposób możemy uchronić się przed nieszczęściami, o których przypomina nam staropolska modlitwa.
Pamiętając o tych zagrożeniach, możemy działać, aby im zapobiec. Inwestowanie w zdrowie publiczne, zrównoważone rolnictwo, ochronę środowiska i dyplomację to działania, które przyczyniają się do budowania bezpieczniejszego i bardziej stabilnego świata. Modlitwa "od powietrza, głodu, ognia i wojny" jest przypomnieniem o wartości pokoju i solidarności.
