Witaj! Przygotujmy się razem do sprawdzianu z Oblicza Geografii 1! Ten podręcznik wprowadza nas w świat geografii fizycznej i społeczno-ekonomicznej. Skupimy się na najważniejszych zagadnieniach. Powodzenia!
I. Wprowadzenie do geografii
Co to jest geografia? To nauka o Ziemi i jej zróżnicowaniu. Bada relacje między środowiskiem naturalnym a działalnością człowieka.
Działy geografii
Geografia dzieli się na dwie główne gałęzie. To geografia fizyczna i geografia społeczno-ekonomiczna.
Geografia fizyczna zajmuje się środowiskiem naturalnym. Bada klimat, ukształtowanie terenu, wody i gleby.
Geografia społeczno-ekonomiczna skupia się na działalności człowieka. Analizuje ludność, osadnictwo, gospodarkę i kulturę.
Pamiętaj o różnicach między tymi dwoma działami! One się uzupełniają.
Metody badań geograficznych
Geografowie używają różnych metod. Należą do nich obserwacje terenowe, mapy i analizy statystyczne.
Obserwacje terenowe pozwalają na bezpośrednie poznanie terenu. To np. pomiary, opisy i zbieranie próbek.
Mapy to graficzne przedstawienia powierzchni Ziemi. Ułatwiają analizę przestrzenną.
Analizy statystyczne służą do opracowywania danych. Pozwalają na wyciąganie wniosków.
II. Ziemia we Wszechświecie
Nasza planeta jest częścią Układu Słonecznego. Kształt Ziemi to geoida.
Ruchy Ziemi
Ziemia wykonuje dwa podstawowe ruchy. To ruch obrotowy i ruch obiegowy.
Ruch obrotowy Ziemi trwa około 24 godziny. Powoduje występowanie dnia i nocy.
Ruch obiegowy Ziemi trwa około 365 dni. Powoduje występowanie pór roku.
Pamiętaj, że oś Ziemi jest nachylona. To wpływa na nierównomierne oświetlenie.
Następstwa ruchów Ziemi
Ruch obrotowy powoduje siłę Coriolisa. Ona odchyla ruch powietrza i wód morskich.
Ruch obiegowy i nachylenie osi powodują zmiany pór roku. Latem dzień jest dłuższy, a zimą krótszy.
Strefy oświetlenia Ziemi to obszary o różnym kącie padania promieni słonecznych. Wyróżniamy strefę równikową, zwrotnikową, umiarkowaną i okołobiegunową.
III. Atmosfera
Atmosfera to powłoka gazowa otaczająca Ziemię. Składa się głównie z azotu i tlenu.
Budowa atmosfery
Atmosfera dzieli się na warstwy. To troposfera, stratosfera, mezosfera, termosfera i egzosfera.
Troposfera to warstwa najbliżej powierzchni Ziemi. Zachodzą w niej zjawiska pogodowe.
Stratosfera zawiera warstwę ozonową. Ona chroni przed promieniowaniem UV.
Składniki pogody i klimatu
Pogoda to stan atmosfery w danym miejscu i czasie. Zależy od temperatury, opadów, wiatru i ciśnienia.
Klimat to średni stan pogody na danym obszarze. Określa się go na podstawie wieloletnich obserwacji.
Czynniki klimatotwórcze to elementy wpływające na klimat. Należą do nich szerokość geograficzna, wysokość nad poziomem morza i odległość od zbiorników wodnych.
Opad atmosferyczny i wiatr
Opady atmosferyczne to woda w postaci ciekłej lub stałej, spadająca z chmur. Wyróżniamy deszcz, śnieg i grad.
Wiatr to poziomy ruch powietrza. Powstaje na skutek różnic ciśnienia.
Pamiętaj o rodzajach wiatrów! Są wiatry stałe (pasaty), okresowe (monsuny) i lokalne (bryza).
IV. Hydrosfera
Hydrosfera to wodna powłoka Ziemi. Obejmuje oceany, morza, rzeki, jeziora i lodowce.
Wody powierzchniowe i podziemne
Wody powierzchniowe to wody znajdujące się na powierzchni Ziemi. Rzeki i jeziora to przykłady.
Wody podziemne to wody znajdujące się pod powierzchnią Ziemi. Ważne źródło wody pitnej.
Zasoby wodne
Zasoby wodne są ograniczone. Należy dbać o ich ochronę. Oszczędzanie wody jest bardzo ważne!
Zanieczyszczenie wód to poważny problem. Wpływa na zdrowie ludzi i ekosystemy.
Rzeki i jeziora
Rzeki to naturalne cieki wodne. Odprowadzają wodę z lądu do mórz i oceanów.
Jeziora to naturalne zbiorniki wodne. Mają różną wielkość i pochodzenie.
Pamiętaj o dorzeczu i zlewisku! To ważne pojęcia związane z rzekami.
V. Litosfera
Litosfera to zewnętrzna, sztywna powłoka Ziemi. Składa się ze skorupy ziemskiej i górnej części płaszcza.
Budowa wnętrza Ziemi
Wnętrze Ziemi dzieli się na jądro, płaszcz i skorupę. Każda warstwa ma inne właściwości.
Skorupa ziemska to najcieńsza warstwa. Dzieli się na skorupę oceaniczną i kontynentalną.
Płaszcz Ziemi to gruba warstwa między skorupą a jądrem.
Jądro Ziemi to centralna część Ziemi. Składa się z jądra wewnętrznego i zewnętrznego.
Ruchy płyt litosfery
Płyty litosfery poruszają się po plastycznym płaszczu. Powodują trzęsienia ziemi i wulkanizm.
Granice płyt litosfery to obszary, gdzie płyty się zderzają, oddalają lub przesuwają obok siebie.
Trzęsienia ziemi to nagłe wstrząsy skorupy ziemskiej. Powodowane ruchem płyt.
Wulkanizm to proces wydobywania się magmy na powierzchnię Ziemi. Tworzy wulkany.
Procesy wewnętrzne i zewnętrzne
Procesy wewnętrzne kształtują powierzchnię Ziemi od wewnątrz. Należą do nich ruchy płyt i wulkanizm.
Procesy zewnętrzne kształtują powierzchnię Ziemi od zewnątrz. Należą do nich erozja i wietrzenie.
Wietrzenie to proces rozpadu skał. Może być fizyczne, chemiczne lub biologiczne.
Erozja to proces niszczenia i przenoszenia materiału skalnego przez wodę, wiatr i lodowce.
Podsumowanie
Pamiętaj o podstawowych pojęciach z zakresu geografii. Znajomość ruchów Ziemi, budowy atmosfery i hydrosfery jest kluczowa. Zwróć uwagę na procesy kształtujące powierzchnię Ziemi. Powodzenia na sprawdzianie!
