Witaj! Przygotowujesz się do sprawdzianu z geografii? Super! Skupimy się na dziale 1, zakres podstawowy. Pomożemy Ci zrozumieć najważniejsze zagadnienia. Wykorzystamy wizualizacje i proste przykłady.
Ruch obrotowy Ziemi
Wyobraź sobie Ziemię jako olbrzymią piłkę do koszykówki. Obraca się ona wokół własnej osi. To właśnie ruch obrotowy.
Oś Ziemi jest jak niewidzialny pręt. Przechodzi przez biegun północny i południowy.
Jeden pełny obrót trwa około 24 godziny. To definicja doby.
Dzięki ruchowi obrotowemu mamy dzień i noc. Patrz na globus oświetlany latarką. Widzisz jak światło pada tylko na jedną stronę?
Linia terminatora to granica między dniem i nocą. Ciągle się przesuwa.
Ruch obrotowy wpływa także na wiatry i prądy morskie. To efekt Coriolisa. Pomyśl o karuzeli. Gdy rzucasz piłką, ona skręca, prawda?
Na półkuli północnej odchylenie następuje w prawo. Na półkuli południowej – w lewo.
Ruch obiegowy Ziemi
Teraz wyobraź sobie, że Ziemia krąży wokół Słońca. To ruch obiegowy.
Ziemia porusza się po elipsie, a nie idealnym okręgu. Trochę jak spłaszczone koło.
Jeden obieg trwa około 365 dni i 6 godzin. To definicja roku.
Te 6 godzin powoduje, że co 4 lata mamy rok przestępny. Dodajemy jeden dzień (29 lutego).
Oś Ziemi jest nachylona pod kątem 23,5 stopnia. To bardzo ważne!
Nachylenie osi i ruch obiegowy powodują występowanie pór roku.
Gdy półkula północna jest nachylona w stronę Słońca, mamy lato. Na półkuli południowej jest wtedy zima.
Przesilenie letnie to najdłuższy dzień w roku. Przesilenie zimowe to najkrótszy.
Równonoc wiosenna i równonoc jesienna to dni, gdy dzień i noc trwają tyle samo.
Wyobraź sobie, że trzymasz pomarańczę (Ziemię). Obracasz ją wokół lampy (Słońca). Widzisz, jak zmienia się kąt padania światła?
Następstwa ruchów Ziemi
Ruch obrotowy i obiegowy mają wiele konsekwencji.
Dzięki ruchowi obrotowemu funkcjonują zegary. Dzielimy Ziemię na strefy czasowe.
Wyobraź sobie, że stoisz w Londynie. Jest południe. W Warszawie jest już godzina 13:00. Idziemy na wschód, czas rośnie.
Linia zmiany daty to umowna granica na Pacyfiku. Przekraczając ją, zmieniasz datę o jeden dzień.
Ruch obiegowy wpływa na długość dnia i nocy. Zmienia się wysokość Słońca nad horyzontem.
Pamiętaj o strefach oświetlenia Ziemi. Strefa międzyzwrotnikowa, strefy umiarkowane i strefy podbiegunowe.
W strefie międzyzwrotnikowej Słońce góruje w zenicie przynajmniej raz w roku.
W strefach umiarkowanych mamy wyraźne pory roku.
W strefach podbiegunowych występują dni i noce polarne. Słońce nie wschodzi lub nie zachodzi przez całą dobę.
Położenie geograficzne i astronomiczne
Aby określić położenie danego miejsca na Ziemi, używamy współrzędnych geograficznych.
Szerokość geograficzna to kąt między równikiem a danym punktem. Mierzymy ją w stopniach na północ (N) i na południe (S).
Równik ma szerokość 0°. Biegun północny ma szerokość 90°N. Biegun południowy ma szerokość 90°S.
Długość geograficzna to kąt między południkiem zerowym a danym punktem. Mierzymy ją w stopniach na wschód (E) i na zachód (W).
Południk zerowy przebiega przez Greenwich w Londynie. Ma długość 0°.
Aby znaleźć miasto na mapie, szukaj przecięcia linii szerokości i długości geograficznej. Jak w grze w statki!
Położenie astronomiczne to położenie względem równika, zwrotników i kół podbiegunowych.
Położenie geograficzne to położenie względem mórz, gór, państw i innych obiektów geograficznych.
Kartografia
Mapa to pomniejszony obraz powierzchni Ziemi.
Skala mapy określa, ile razy obraz na mapie jest mniejszy niż w rzeczywistości.
Skala 1:100 000 oznacza, że 1 cm na mapie odpowiada 100 000 cm (czyli 1 km) w terenie.
Na mapie znajdziesz legendę. Wyjaśnia, co oznaczają różne kolory, symbole i linie.
Kolor niebieski zwykle oznacza wodę. Kolor zielony – tereny nizinne. Kolor brązowy – tereny górskie.
Musisz znać różne rodzaje map. Topograficzne, tematyczne, ogólnogeograficzne.
Mapy topograficzne pokazują ukształtowanie terenu, drogi i zabudowania.
Mapy tematyczne skupiają się na jednym zagadnieniu, np. klimacie, ludności lub rolnictwie.
Mapy ogólnogeograficzne pokazują wszystko po trochu.
Pamiętaj o orientowaniu mapy. Musisz ustawić ją tak, aby kierunki na mapie zgadzały się z kierunkami w terenie.
Użyj kompasu! Igła kompasu wskazuje północ.
Pamiętaj!
Powtórz wszystkie definicje. Zrób kilka ćwiczeń z mapami. Rozwiąż przykładowe zadania.
Spokojnie! Dasz radę! Trzymamy kciuki!
