Muzyka otacza nas każdego dnia. Czy zastanawialiście się kiedyś, jak nazywają się poszczególne dźwięki, które słyszymy? Istnieją dwa główne systemy nazywania dźwięków: Nazwy literowe i nazwy solmizacyjne. Poznajmy je bliżej!
Nazwy Literowe Dźwięków
Nazwy literowe to system oznaczania dźwięków za pomocą liter alfabetu. Używa się siedmiu liter: A, B, C, D, E, F, G. Każda z tych liter odpowiada konkretnemu dźwiękowi. Warto zapamiętać tę kolejność, ponieważ jest ona podstawą zrozumienia muzyki.
Wyobraźcie sobie klawiaturę fortepianu. Białe klawisze odpowiadają naturalnym dźwiękom, czyli dźwiękom oznaczonym literami. Idąc od lewej do prawej, po każdym dźwięku G następuje dźwięk A. To ciągła pętla, która powtarza się w różnych oktawach.
Teraz trochę historii. Pierwotnie, dźwięk B nazywany był H. W niektórych krajach, np. w Niemczech, do dziś używa się litery H zamiast B. Jednak w większości krajów, w tym w Polsce, przyjęło się używać B.
Dźwięki z Krzyżykiem (#) i Bemolem (b)
Czasami potrzebujemy dźwięków, które leżą pomiędzy naturalnymi dźwiękami. Wtedy używamy znaków: krzyżyka (#) i bemola (b). Krzyżyk (#) podwyższa dźwięk o pół tonu. Na przykład, C# (C z krzyżykiem) to dźwięk o pół tonu wyższy od C.
Z kolei bemol (b) obniża dźwięk o pół tonu. Bb (B z bemolem) to dźwięk o pół tonu niższy od B. Te dźwięki leżą na czarnych klawiszach fortepianu.
Ważne jest, żeby pamiętać, że ten sam dźwięk może mieć dwie różne nazwy, w zależności od kontekstu. Na przykład, C# jest tym samym dźwiękiem co Db. Nazywamy to enharmonią.
Nazwy Solmizacyjne Dźwięków
Nazwy solmizacyjne to system nazywania dźwięków za pomocą sylab. Te sylaby to: Do, Re, Mi, Fa, Sol, La, Si. Podobnie jak w przypadku nazw literowych, każda sylaba odpowiada konkretnemu dźwiękowi.
System solmizacyjny został opracowany przez Guido z Arezzo w XI wieku. Miało to ułatwić śpiewanie i zapamiętywanie melodii. Sylaby pochodzą od pierwszych sylab wersów hymnu do św. Jana Chrzciciela.
Najczęściej używamy systemu Do-Re-Mi w odniesieniu do gamy durowej. Do to pierwszy stopień gamy, Re to drugi, i tak dalej. To bardzo przydatne narzędzie dla wokalistów i muzyków.
Odmiany Systemu Solmizacyjnego
Istnieją różne odmiany systemu solmizacyjnego. W niektórych krajach używa się Solfege, gdzie sylaba Si zastępowana jest sylabą Ti. W innych, Do jest zawsze dźwiękiem C. W Polsce jednak, Do jest względne i oznacza pierwszy stopień gamy, niezależnie od tonacji.
Podobnie jak w przypadku nazw literowych, w systemie solmizacyjnym można używać krzyżyków i bemoli. Na przykład, Do# (Do z krzyżykiem) to dźwięk o pół tonu wyższy od Do. Reb (Re z bemolem) to dźwięk o pół tonu niższy od Re.
Pamiętaj, że nazwy solmizacyjne są szczególnie przydatne podczas ćwiczeń wokalnych i podczas nauki intonacji. Pomagają zrozumieć relacje między poszczególnymi dźwiękami w melodii.
Porównanie Nazw Literowych i Solmizacyjnych
Podsumujmy. Nazwy literowe używają liter alfabetu (A, B, C, D, E, F, G), natomiast nazwy solmizacyjne używają sylab (Do, Re, Mi, Fa, Sol, La, Si). Oba systemy służą do nazywania dźwięków, ale mają różne zastosowania.
Nazwy literowe są częściej używane w teorii muzyki, podczas analizy harmonicznej i podczas zapisywania akordów. Nazwy solmizacyjne są bardziej przydatne w praktyce wokalnej, podczas nauki intonacji i podczas śpiewania gam.
Spójrzmy na przykład. Dźwięk C to w systemie solmizacyjnym Do (w gamie C-dur). Dźwięk G to w systemie solmizacyjnym Sol (w gamie C-dur). Zauważ, że w gamie G-dur, G to Do. Dlatego Solmizacja jest relatywna, a nie absolutna jak w przypadku nazw literowych.
Kiedy Używać Którego Systemu?
Wybór systemu zależy od kontekstu. Jeżeli analizujesz utwór muzyczny, prawdopodobnie będziesz używał nazw literowych. Jeżeli ćwiczysz śpiewanie, nazwy solmizacyjne będą bardziej pomocne. Warto znać oba systemy, aby móc swobodnie poruszać się w świecie muzyki.
W praktyce, wielu muzyków używa obu systemów zamiennie. Wiedzą, że C to Do (w gamie C-dur) i potrafią szybko przełączać się między nimi. To kwestia wprawy i doświadczenia.
Myśl o tym tak: nazwy literowe są jak adres, a nazwy solmizacyjne są jak mapa. Adres wskazuje konkretne miejsce, a mapa pokazuje, jak do niego dotrzeć. Oba są potrzebne, aby skutecznie nawigować w przestrzeni muzycznej.
Ćwiczenia Praktyczne
Spróbujmy teraz poćwiczyć. Weź prostą melodię, np. "Wlazł kotek na płotek". Zapisz nazwy literowe i solmizacyjne poszczególnych dźwięków. Zacznij od ustalenia tonacji, aby poprawnie przyporządkować sylaby solmizacyjne.
Następnie spróbuj zagrać tę melodię na instrumencie (np. na pianinie, gitarze lub ukulele). Zwróć uwagę na to, jak brzmią poszczególne dźwięki i jak się ze sobą łączą. To doskonały sposób na utrwalenie wiedzy.
Możesz również poszukać w internecie ćwiczeń z zakresu teorii muzyki, które pomogą Ci opanować nazewnictwo dźwięków. Istnieje wiele darmowych zasobów, które mogą być bardzo pomocne.
Podsumowanie
Zapamiętaj! Nazwy literowe (A, B, C, D, E, F, G) i nazwy solmizacyjne (Do, Re, Mi, Fa, Sol, La, Si) to dwa podstawowe systemy nazywania dźwięków. Znajomość obu systemów jest niezbędna dla każdego muzyka. Ćwicz regularnie, a szybko opanujesz tę wiedzę i będziesz mógł swobodnie poruszać się w świecie muzyki.
Pamiętaj też o krzyżykach (#) i bemolach (b), które podwyższają lub obniżają dźwięki o pół tonu. Używaj ich, aby nazywać dźwięki, które leżą pomiędzy naturalnymi dźwiękami.
Teraz już wiesz, jak nazywają się dźwięki! Powodzenia w dalszej nauce!
