Hej Studenci! Gotowi na egzamin z Nauki o Budowie i Dziejach Ziemi? Super! Przygotowa艂em dla Was ten przewodnik, 偶eby wszystko by艂o jasne i proste.
Budowa Ziemi
Zacznijmy od podstaw. Ziemia sk艂ada si臋 z kilku warstw. Pami臋tajcie o nich!
J膮dro Ziemi
J膮dro to centrum naszej planety. Dzieli si臋 na j膮dro wewn臋trzne i zewn臋trzne. J膮dro wewn臋trzne jest sta艂e. J膮dro zewn臋trzne jest p艂ynne.
Sk艂ad: g艂贸wnie 偶elazo i nikiel. Wysoka temperatura!
P艂aszcz Ziemi
P艂aszcz otacza j膮dro. Jest znacznie grubszy ni偶 skorupa. Dzieli si臋 na p艂aszcz dolny i g贸rny.
W p艂aszczu zachodz膮 procesy konwekcji. To ruch materii spowodowany r贸偶nicami temperatur. Konwekcja wp艂ywa na ruch p艂yt tektonicznych.
Skorupa Ziemi
Skorupa to zewn臋trzna, najcie艅sza warstwa. Mamy dwa rodzaje skorupy: oceaniczn膮 i kontynentaln膮.
Skorupa oceaniczna: cienka, zbudowana z bazaltu. G臋stsza od skorupy kontynentalnej.
Skorupa kontynentalna: gruba, zbudowana z granitu. Mniej g臋sta od skorupy oceanicznej.
Tektonika P艂yt
Tektonika p艂yt to teoria wyja艣niaj膮ca ruch litosfery. Litosfera to skorupa ziemska i g贸rna cz臋艣膰 p艂aszcza.
Litosfera podzielona jest na p艂yty tektoniczne. Te p艂yty "p艂ywaj膮" po astenosferze. Astenosfera to plastyczna warstwa p艂aszcza.
Rodzaje Granic P艂yt
P艂yty tektoniczne mog膮 si臋 zderza膰, oddala膰 lub przesuwa膰 wzgl臋dem siebie. Na granicach p艂yt zachodz膮 trz臋sienia ziemi i wulkanizm.
Granice zbie偶ne: p艂yty si臋 zderzaj膮. Powstaj膮 g贸ry, rowy oceaniczne i strefy subdukcji.
Granice rozbie偶ne: p艂yty si臋 oddalaj膮. Powstaj膮 grzbiety 艣r贸doceaniczne.
Granice transformuj膮ce: p艂yty przesuwaj膮 si臋 wzgl臋dem siebie. Powstaj膮 uskoki transformuj膮ce.
Procesy Wewn臋trzne i Zewn臋trzne
Ziemia jest kszta艂towana przez procesy wewn臋trzne i zewn臋trzne.
Procesy Wewn臋trzne
Procesy wewn臋trzne to np. wulkanizm i trz臋sienia ziemi. S膮 zwi膮zane z energi膮 wn臋trza Ziemi.
Wulkanizm: wydobywanie si臋 magmy na powierzchni臋. Powstaj膮 wulkany.
Trz臋sienia ziemi: gwa艂towne ruchy skorupy ziemskiej. Spowodowane ruchem p艂yt tektonicznych.
Procesy Zewn臋trzne
Procesy zewn臋trzne to np. wietrzenie, erozja i sedymentacja. S膮 zwi膮zane z energi膮 s艂oneczn膮 i grawitacj膮.
Wietrzenie: rozpad ska艂 pod wp艂ywem czynnik贸w atmosferycznych. Mamy wietrzenie fizyczne i chemiczne.
Erozja: niszczenie i transport materia艂u skalnego przez wiatr, wod臋 i lodowce.
Sedymentacja: osadzanie si臋 materia艂u skalnego w r贸偶nych miejscach.
Ska艂y i Minera艂y
Ska艂y to naturalne skupiska minera艂贸w. Minera艂y to zwi膮zki chemiczne o okre艣lonym sk艂adzie i strukturze.
Rodzaje Ska艂
Mamy trzy g艂贸wne rodzaje ska艂: magmowe, osadowe i metamorficzne.
Ska艂y magmowe: powstaj膮 z magmy lub lawy. Dziel膮 si臋 na g艂臋binowe i wylewne.
Ska艂y osadowe: powstaj膮 z osad贸w. Dziel膮 si臋 na okruchowe, chemiczne i organiczne.
Ska艂y metamorficzne: powstaj膮 z innych ska艂 pod wp艂ywem wysokiej temperatury i ci艣nienia.
Czas Geologiczny
Czas geologiczny to skala czasu obejmuj膮ca dzieje Ziemi. Dzieli si臋 na ery, okresy i epoki.
Prekambr: najd艂u偶sza era w dziejach Ziemi. Powstanie 偶ycia.
Paleozoik: era 偶ycia staro偶ytnego. Rozw贸j ryb, p艂az贸w i ro艣lin.
Mezozoik: era 偶ycia 艣rodkowego. Panowanie dinozaur贸w.
Kenozoik: era 偶ycia nowego. Rozw贸j ssak贸w i cz艂owieka.
Skamienia艂o艣ci
Skamienia艂o艣ci to szcz膮tki lub 艣lady organizm贸w zachowane w ska艂ach. S膮 dowodem na ewolucj臋 偶ycia.
Mo偶emy znale藕膰 r贸偶ne rodzaje skamienia艂o艣ci: od ko艣ci dinozaur贸w po odciski li艣ci.
Klimat Ziemi
Klimat Ziemi zmienia艂 si臋 na przestrzeni dziej贸w geologicznych. Mieli艣my okresy zlodowace艅 i ocieple艅.
Obecnie obserwujemy zmiany klimatyczne spowodowane dzia艂alno艣ci膮 cz艂owieka. To powa偶ny problem!
Podsumowanie
Super! Przeszli艣my przez najwa偶niejsze zagadnienia. Pami臋tajcie o:
- Budowie Ziemi (j膮dro, p艂aszcz, skorupa)
- Tektonice p艂yt (granice p艂yt)
- Procesach wewn臋trznych i zewn臋trznych
- Rodzajach ska艂 i minera艂贸w
- Czasie geologicznym
- Skamienia艂o艣ciach
- Klimacie Ziemi
Powodzenia na egzaminie! Wierz臋 w Was!
