Muzyka. Słowo, które zna każdy. Ale czy zastanawialiście się kiedyś, co tak naprawdę oznacza? Jak dźwięki tworzą emocje? Jak dawni kompozytorzy "rozmawiali" z nami poprzez nuty? Spróbujemy to zrozumieć, przyglądając się postaci Nikolausa Harnoncourta i idei "Muzyki Mową Dźwięków".
Czym jest "Muzyka Mową Dźwięków"?
"Muzyka Mową Dźwięków" to sposób patrzenia na muzykę. Uważa się, że nie jest ona tylko zbiorem dźwięków. Jest formą komunikacji. Kompozytorzy chcą coś nam przekazać. Chcą opowiedzieć historię. Chcą wywołać emocje. Robią to za pomocą dźwięków.
Pomyśl o tym jak o języku. Mamy słowa (dźwięki), gramatykę (harmonię i rytm), a także sposób wyrażania emocji (dynamikę i tempo). Razem tworzą spójną całość, która ma nas poruszyć, zaintrygować, wzruszyć.
Tak jak różne kultury mają różne języki, tak różne epoki i kompozytorzy mają swoje "dialekty" muzyczne. Rozumienie tych dialektów pozwala nam lepiej zrozumieć ich muzykę.
Nikolaus Harnoncourt: Rewolucjonista Muzyki Dawnej
Nikolaus Harnoncourt (1929-2016) był austriackim dyrygentem, wiolonczelistą i pisarzem. Ale przede wszystkim był wizjonerem. Zrewolucjonizował sposób, w jaki słuchamy i wykonujemy muzykę dawną, czyli tę skomponowaną przed XIX wiekiem (np. Bach, Mozart, Handel).
Harnoncourt uważał, że muzyka dawna była przez lata wykonywana w sposób nieautentyczny. Wykonawcy zapominali o tym, jak brzmiały oryginalne instrumenty. Ignorowali style i techniki gry, które były powszechne w czasach kompozytora. Używali instrumentów i technik typowych dla muzyki romantycznej (np. Brahms, Czajkowski), które zupełnie nie pasowały do muzyki baroku czy klasycyzmu.
Dlatego Harnoncourt poświęcił swoje życie odzyskiwaniu autentycznego brzmienia muzyki dawnej. Chciał, abyśmy usłyszeli ją tak, jak słyszeli ją ludzie w czasach, kiedy powstała.
Jak Harnoncourt Zmienił Sposób Wykonywania Muzyki?
Harnoncourt dokonał tego na kilka sposobów:
- Badanie źródeł: Studiował oryginalne partytury, traktaty teoretyczne i historyczne dokumenty. Chciał zrozumieć, jak muzyka była rozumiana i wykonywana w czasach kompozytora.
- Używanie instrumentów historycznych: Nalegał na używanie kopii lub oryginalnych instrumentów z epoki. Instrumenty barokowe, klasyczne czy renesansowe brzmiały inaczej niż współczesne. Miały inną barwę, dynamikę i charakter. Przykładowo, skrzypce barokowe miały cieńsze struny i grało się na nich innym smyczkiem, co dawało jaśniejsze i bardziej delikatne brzmienie.
- Techniki wykonawcze zgodne z epoką: Przywrócił do łask zapomniane techniki gry i śpiewu. Chodziło o to, aby wykonywać muzykę w sposób, który był zgodny z ówczesną estetyką. Na przykład, w muzyce barokowej ważna była artykulacja i ozdobniki. Harnoncourt dbał o to, aby wykonawcy stosowali je poprawnie i z umiarem.
- Interpretacja zgodna z duchem epoki: Harnoncourt nie tylko odtwarzał nuty. Starał się zrozumieć emocje i idee, które kompozytor chciał wyrazić. Dbał o to, aby interpretacja była zgodna z duchem epoki. Na przykład, w muzyce barokowej ważne było wyrażanie uczuć w sposób teatralny i retoryczny.
Przykłady z życia wzięte
Wyobraź sobie, że oglądasz stary film. Możesz obejrzeć go na nowoczesnym telewizorze z doskonałą jakością obrazu i dźwięku. Ale możesz też obejrzeć go na starym projektorze, który daje ziarnisty obraz i trzeszczy. Obraz na starym projektorze może nie być tak doskonały technicznie, ale daje ci poczucie autentyczności i przenosi cię w czasie. Podobnie jest z muzyką. Wykonania Harnoncourta mogą brzmieć inaczej niż te, do których jesteśmy przyzwyczajeni. Są bardziej surowe, bardziej bezpośrednie i bardziej autentyczne.
Inny przykład: Wyobraź sobie, że czytasz starą książkę. Możesz przeczytać ją w nowoczesnym wydaniu, z poprawioną pisownią i gramatyką. Ale możesz też przeczytać ją w oryginalnym wydaniu, z błędami i archaicznym językiem. Oryginalne wydanie może być trudniejsze do przeczytania, ale daje ci wgląd w to, jak myślano i pisano w tamtych czasach. Podobnie jest z muzyką. Wykonania Harnoncourta pozwalają nam usłyszeć muzykę tak, jak rozumieli ją ludzie w czasach, kiedy powstała.
Dlaczego to jest ważne?
Zrozumienie idei "Muzyki Mową Dźwięków" i podejścia Harnoncourta jest ważne z kilku powodów:
- Głębsze zrozumienie muzyki: Pomaga nam zrozumieć, że muzyka to nie tylko zbiór dźwięków, ale także forma komunikacji. Pozwala nam odkryć ukryte znaczenia i emocje.
- Rozwój wrażliwości muzycznej: Uczy nas słuchania muzyki w sposób bardziej świadomy i krytyczny. Pomaga nam docenić piękno i różnorodność muzyki dawnej.
- Poszerzenie horyzontów: Otwiera nas na nowe perspektywy i sposoby myślenia. Uczy nas szacunku dla historii i tradycji.
- Docenienie autentyczności: Pokazuje nam, jak ważne jest dążenie do autentyczności w sztuce. Uczy nas, że warto poszukiwać oryginalnego brzmienia i interpretacji.
Podsumowanie
Nikolaus Harnoncourt, poprzez swoje badania i wykonania, pokazał nam, że muzyka dawna to nie tylko zbiór nut. To żywa i dynamiczna forma komunikacji. To "mowa dźwięków", która może nas poruszyć, zaintrygować i wzruszyć. Dzięki jego pracy możemy dziś słuchać muzyki Bacha, Mozarta i innych kompozytorów w sposób bardziej autentyczny i świadomy. Pamiętajmy, że muzyka to język, a rozumienie tego języka otwiera przed nami drzwi do fascynującego świata dźwięków i emocji.
