Witajcie! Przygotowujemy się do egzaminu z motywu Theatrum Mundi w literaturze. Będzie dobrze! Przejdźmy przez najważniejsze kwestie krok po kroku.
Czym jest Theatrum Mundi?
Theatrum Mundi, czyli Teatr Świata. To metafora. Porównuje świat do teatru. Ludzie są aktorami.
Kluczowe założenia
Świat jako scena. Życie jako spektakl. Bóg lub los jako reżyser. My – aktorzy, odgrywamy role. Nie mamy wpływu na scenariusz.
To pesymistyczna wizja. Podkreśla kruchość ludzkiego istnienia. I przemijanie.
Geneza motywu
Początki w starożytności. U Platona. Potem u Seneki. Ważny w renesansie. I baroku. Wtedy motyw zyskuje na popularności.
Renesans
Człowiek w centrum. Zainteresowanie starożytnością. Ale też świadomość ograniczeń. I wpływu Fortuny. Koło Fortuny – symbol zmienności losu.
Barok
Przepych i kontrast. Świadomość śmierci. Vanitas. Teatr staje się jeszcze bardziej istotny. Iluzja. Maskarada.
Przykłady w literaturze polskiej
Sporo tego jest! Skupmy się na najważniejszych.
Kazania sejmowe Piotra Skargi
Polska jako teatr. Szlachta – aktorzy. Grają źle. Prowadzi to do upadku państwa. Skarga wzywa do poprawy. Inaczej – tragedia.
Żywot Człowieka Poczciwego Mikołaja Reja
Życie szlachcica jako cykl. Podobny do przedstawienia. Każda pora roku to akt. Rej pokazuje idealny scenariusz. Uczciwość i praca na roli.
Poezja Jana Andrzeja Morsztyna
Barokowy przepych. Gra słów. Człowiek jako marionetka. Poddany emocjom. Miłość jako teatr. Cierpienie i uniesienie.
Dramaty Williama Shakespeare'a (ważne dla kontekstu)
Hamlet. "Być albo nie być". Rozważania o życiu i śmierci. Świat jako scena. Aktorzy – ludzie. Słynny monolog.
Interpretacje motywu
Różne podejścia. Zależy od epoki. I autora.
Pesymizm
Kruchość życia. Brak wpływu na los. Człowiek jest tylko pionkiem. W grze. Kontrolowanym przez siły wyższe.
Krytyka społeczna
Obnażanie hipokryzji. Fałszu. Wskazywanie na role społeczne. Które odgrywamy. Często wbrew sobie.
Refleksja nad naturą ludzką
Kim jesteśmy? Aktorami? Czy mamy wolną wolę? Czy jesteśmy tylko marionetkami? Pytania bez jednoznacznej odpowiedzi.
Jak analizować utwór z motywem Theatrum Mundi?
Kilka wskazówek. Pomoże na egzaminie.
Zwróć uwagę na język
Metafory teatralne. Określenia związane z aktorstwem. Kostiumy. Scenografia. To wszystko ma znaczenie.
Zidentyfikuj role
Kto jest aktorem? Jaką rolę odgrywa? Czy jest to rola narzucona? Czy wybrana?
Określ reżysera
Kto kontroluje wydarzenia? Bóg? Los? Fortuna? A może społeczeństwo?
Zastanów się nad przesłaniem
Co autor chce nam powiedzieć? Jaką prawdę o świecie? I o człowieku? Przekazuje?
Podsumowanie
Theatrum Mundi – Teatr Świata. Metafora. Świat jako scena. Ludzie – aktorzy. Ważny motyw w literaturze. Szczególnie w baroku. Wyraża pesymizm. Ale też krytykę społeczną. Pomaga zrozumieć naturę ludzką.
Pamiętajcie o przykładach. Skarga. Rej. Morsztyn. I Shakespeare. Analizujcie język. I rolę. Zidentyfikujcie reżysera. I przesłanie.
Dasz radę! Powodzenia na egzaminie!
