Wyobraź sobie, że oglądasz górę lodową. Tylko jej wierzchołek jest widoczny nad powierzchnią wody.
Podobnie jest z kulturą organizacyjną. To, co widzisz na pierwszy rzut oka, to tylko część całości.
Model Kultury Organizacyjnej wg Scheina
Edgar Schein, wybitny badacz, stworzył model, który pomaga nam zrozumieć, z czego składa się kultura organizacyjna.
Ten model ma trzy poziomy. Pomyśl o nich jak o warstwach cebuli.
Poziom 1: Artefakty
To najbardziej widoczny poziom. Można go łatwo zaobserwować.
To tak, jakbyś po wejściu do biura zobaczył wystrój, usłyszał rozmowy, zauważył sposób ubierania się pracowników.
Artefakty to na przykład:
- Układ biura (open space, oddzielne gabinety).
- Sposób ubierania się (dress code).
- Język i slang używany w firmie.
- Logo i symbole firmy.
- Obrzędy i rytuały (np. piątkowe spotkania integracyjne).
- Historia firmy (opowiadana przez pracowników).
Pomyśl o Google. Kolorowe biura, gry, luźna atmosfera – to ich artefakty.
Albo o banku. Eleganckie wnętrza, garnitury, formalny język – to zupełnie inny zestaw artefaktów.
Widzisz artefakty, ale nie zawsze rozumiesz, co one oznaczają. To tak, jakbyś zobaczył górę lodową, ale nie wiedział, co kryje się pod wodą.
Poziom 2: Wyznawane Wartości
To poziom głębszy. Wartości to to, co firma oficjalnie deklaruje jako ważne.
Są zapisane w misji i wizji firmy, w kodeksie etycznym, w materiałach marketingowych.
To, co firma mówi, że ceni. Na przykład:
- Innowacyjność
- Obsługę klienta
- Pracę zespołową
- Uczciwość
- Szacunek
Firma może deklarować, że najważniejsza jest innowacyjność, ale w praktyce karać za błędy. Wtedy wartości wyznawane różnią się od wartości w działaniu.
Pomyśl o firmie, która mówi, że dba o środowisko, ale jednocześnie produkuje produkty jednorazowe z plastiku. Widzisz dysonans.
Wartości są ważne, ale nie zawsze odzwierciedlają prawdziwe przekonania pracowników.
Poziom 3: Podstawowe Założenia
To najgłębszy poziom. Najtrudniej go zaobserwować i zmienić.
Podstawowe założenia to ukryte, nieświadome przekonania, które kierują zachowaniem ludzi w organizacji.
To tak, jakbyś miał "oprogramowanie" w głowie, które automatycznie reaguje na różne sytuacje.
To założenia o:
- Naturze człowieka (czy ludzie są z natury leniwi, czy ambitni).
- Relacjach międzyludzkich (czy ludzie powinni konkurować, czy współpracować).
- Prawdzie (jak zdobywamy wiedzę i podejmujemy decyzje).
- Czasie (czy liczy się przeszłość, teraźniejszość, czy przyszłość).
- Przestrzeni (jak organizujemy nasze otoczenie).
Na przykład, firma może mieć założenie, że tylko osoby z wyższym wykształceniem są kompetentne. Nawet jeśli pracownik bez dyplomu ma świetne wyniki, może być pomijany przy awansach.
Albo założenie, że konflikt jest czymś złym, co należy unikać za wszelką cenę. Nawet jeśli konstruktywna dyskusja mogłaby doprowadzić do lepszych rozwiązań.
Podstawowe założenia są bardzo silne i trudne do zmiany. Wpływają na to, jak ludzie postrzegają świat i jak się zachowują.
Powiązania między poziomami
Wszystkie trzy poziomy są ze sobą powiązane. Artefakty są odzwierciedleniem wartości, a wartości wynikają z podstawowych założeń.
Jeśli chcesz zrozumieć kulturę organizacyjną, musisz spojrzeć na wszystkie trzy poziomy i zobaczyć, jak one współgrają ze sobą.
To tak, jakbyś chciał zrozumieć smak zupy. Musisz spróbować wszystkich składników i zobaczyć, jak one się łączą.
Zastosowanie Modelu Scheina
Model Scheina jest przydatny w wielu sytuacjach, na przykład:
- Podczas fuzji i przejęć (aby zrozumieć różnice kulturowe i zaplanować integrację).
- Przy wprowadzaniu zmian organizacyjnych (aby zrozumieć, jak zmiany wpłyną na kulturę).
- Przy budowaniu zespołu (aby upewnić się, że członkowie zespołu podzielają podobne wartości).
- Przy rekrutacji (aby dopasować kandydatów do kultury firmy).
Pamiętaj, że kultura organizacyjna jest dynamiczna i zmienia się w czasie. To, co było ważne wczoraj, może nie być ważne jutro.
Dlatego ważne jest, aby regularnie analizować kulturę organizacyjną i dostosowywać ją do zmieniającego się otoczenia.
Model Scheina daje Ci narzędzia do zrozumienia i zarządzania kulturą organizacyjną. Używaj go mądrze!
