Model LM to narzędzie ekonomiczne, które pomaga zrozumieć związek między rynkiem dóbr a rynkiem pieniądza. Ułatwia analizę wpływu polityki fiskalnej i monetarnej na gospodarkę. Służy do określenia równowagi makroekonomicznej w krótkim okresie.
Krzywa IS
Krzywa IS (Investment-Saving) przedstawia zbiór punktów równowagi na rynku dóbr. Każdy punkt na tej krzywej reprezentuje taką kombinację stopy procentowej i poziomu dochodu, przy której planowane wydatki zagregowane są równe produkcji. Wysokość stopy procentowej wpływa na poziom inwestycji, a co za tym idzie, na popyt globalny.
Krzywa IS ma nachylenie ujemne. Oznacza to, że wzrost stopy procentowej prowadzi do spadku poziomu dochodu, który zapewnia równowagę na rynku dóbr. Spadek stopy procentowej zwiększa opłacalność inwestycji, co z kolei podnosi popyt i produkcję.
Przesunięcia krzywej IS są spowodowane zmianami w wydatkach autonomicznych, czyli takich, które nie zależą od poziomu dochodu. Przykładem mogą być zmiany w wydatkach rządowych, podatkach lub autonomicznych inwestycjach. Wzrost wydatków autonomicznych przesuwa krzywą IS w prawo, a spadek w lewo.
Krzywa LM
Krzywa LM (Liquidity Preference-Money Supply) przedstawia zbiór punktów równowagi na rynku pieniądza. Każdy punkt na tej krzywej reprezentuje taką kombinację stopy procentowej i poziomu dochodu, przy której popyt na pieniądz jest równy podaży pieniądza. Popyt na pieniądz zależy od poziomu dochodu (transakcyjny popyt) oraz od stopy procentowej (spekulacyjny popyt).
Krzywa LM ma nachylenie dodatnie. Wzrost dochodu powoduje wzrost popytu na pieniądz. Aby utrzymać równowagę na rynku pieniądza, stopa procentowa musi wzrosnąć, żeby zmniejszyć spekulacyjny popyt na pieniądz. Analogicznie, spadek dochodu prowadzi do spadku stopy procentowej.
Przesunięcia krzywej LM są spowodowane zmianami w podaży pieniądza. Zwiększenie podaży pieniądza przesuwa krzywą LM w prawo, a zmniejszenie – w lewo. Bank Centralny kontroluje podaż pieniądza za pomocą różnych instrumentów, takich jak operacje otwartego rynku.
Równowaga IS-LM
Punkt przecięcia krzywych IS i LM wyznacza punkt równowagi makroekonomicznej. W tym punkcie zarówno rynek dóbr, jak i rynek pieniądza znajdują się w stanie równowagi. Odpowiadająca temu punktowi stopa procentowa i poziom dochodu zapewniają jednoczesną równowagę na obu rynkach.
Zmiany w polityce fiskalnej lub monetarnej wpływają na położenie krzywych IS i LM. To z kolei powoduje zmiany w punkcie równowagi. Model IS-LM pozwala przeanalizować skutki tych zmian na poziom dochodu i stopę procentową.
Polityka Fiskalna
Polityka fiskalna to działania rządu mające na celu wpływanie na gospodarkę poprzez zmiany w wydatkach rządowych i podatkach. Ekspansywna polityka fiskalna polega na zwiększeniu wydatków rządowych lub obniżeniu podatków, co ma na celu pobudzenie popytu i wzrost gospodarczy. W modelu IS-LM ekspansywna polityka fiskalna przesuwa krzywą IS w prawo.
Przykładem ekspansywnej polityki fiskalnej jest zwiększenie wydatków na infrastrukturę, takie jak budowa dróg i mostów. To bezpośrednio zwiększa popyt globalny i wpływa na wzrost produkcji. Obniżenie podatków zwiększa dochody rozporządzalne gospodarstw domowych, co również stymuluje popyt konsumpcyjny.
Restrykcyjna polityka fiskalna polega na zmniejszeniu wydatków rządowych lub podwyższeniu podatków. Ma na celu ograniczenie popytu i inflacji. W modelu IS-LM restrykcyjna polityka fiskalna przesuwa krzywą IS w lewo.
Polityka Monetarna
Polityka monetarna to działania banku centralnego mające na celu kontrolowanie podaży pieniądza i stóp procentowych. Ekspansywna polityka monetarna polega na zwiększeniu podaży pieniądza lub obniżeniu stóp procentowych, co ma na celu pobudzenie inwestycji i wzrost gospodarczy. W modelu IS-LM ekspansywna polityka monetarna przesuwa krzywą LM w prawo.
Przykładem ekspansywnej polityki monetarnej jest obniżenie stóp procentowych przez bank centralny. To sprawia, że kredyty stają się tańsze, co zwiększa opłacalność inwestycji i konsumpcji. Zwiększenie podaży pieniądza również obniża stopy procentowe, prowadząc do tych samych efektów.
Restrykcyjna polityka monetarna polega na zmniejszeniu podaży pieniądza lub podwyższeniu stóp procentowych. Ma na celu ograniczenie inflacji. W modelu IS-LM restrykcyjna polityka monetarna przesuwa krzywą LM w lewo.
Wpływ Polityki na Równowagę
Model IS-LM pozwala przeanalizować łączny wpływ polityki fiskalnej i monetarnej na gospodarkę. Ekspansywna polityka fiskalna i ekspansywna polityka monetarna prowadzą do wzrostu dochodu. Ekspansywna polityka fiskalna prowadzi do wzrostu stóp procentowych, podczas gdy ekspansywna polityka monetarna je obniża. Ostateczny wpływ na stopy procentowe zależy od względnej siły tych dwóch polityk.
Model IS-LM jest uproszczeniem rzeczywistości. Nie uwzględnia wszystkich czynników, które wpływają na gospodarkę. Jest użytecznym narzędziem do analizy krótkookresowych skutków polityki fiskalnej i monetarnej. Należy pamiętać, że model ten koncentruje się na krótkim okresie i pomija niektóre długoterminowe efekty.
Analiza modelu IS-LM pomaga zrozumieć, jak rządy i banki centralne mogą wpływać na poziom dochodu, zatrudnienia i inflacji. Pozwala przewidywać skutki różnych decyzji politycznych i oceniać ich wpływ na gospodarkę.
