AAC, czyli Augmentative and Alternative Communication, to systemy i strategie wspierające osoby, które mają trudności w porozumiewaniu się werbalnym. Wyobraź sobie, że masz radio, ale pokrętło głośności się zepsuło. AAC to jak nowy wzmacniacz, który pozwala usłyszeć dźwięk.
Rodzaje Metod AAC
Istnieją różne rodzaje AAC. Możemy je podzielić na wspomagane (aided) i niewspomagane (unaided). Pomyśl o tym, jak o jeździe rowerem. Rower to wspomaganie, a chodzenie to brak wspomagania.
Niewspomagane Metody
Niewspomagane metody AAC nie wymagają żadnych urządzeń zewnętrznych. To komunikacja, która wykorzystuje tylko ciało.
Język migowy (Sign Language): To język wizualny. Używa się rąk, twarzy i ciała. Pomyśl o dyrygowaniu orkiestrą. Każdy gest ma znaczenie. Osoba posługująca się językiem migowym tworzy całe zdania poprzez kombinacje znaków.
Gesty: Proste ruchy ciała, które mają konkretne znaczenie. Machanie ręką na pożegnanie to gest. Osoby z autyzmem mogą używać gestów, aby wyrazić swoje potrzeby.
Mimika: Wyraz twarzy. Smutek, radość, złość. Wszystko to można pokazać mimiką. Aktorzy używają mimiki, aby przekazać emocje bez słów.
Wokalizacja: Używanie dźwięków, które nie są słowami. Jęki, krzyki, pomruki. Dziecko, które jeszcze nie mówi, używa wokalizacji, aby komunikować się z otoczeniem. Trzeba nauczyć się odczytywać te dźwięki.
Wspomagane Metody
Wspomagane metody AAC używają urządzeń i materiałów. Potrzebujesz czegoś, żeby się porozumieć.
Tablice komunikacyjne: To plansze z obrazkami lub symbolami. Osoba wskazuje obrazek, aby przekazać wiadomość. Wyobraź sobie menu w restauracji, gdzie zamiast nazw potraw są obrazki.
Książki komunikacyjne: To zbiór tablic komunikacyjnych w formie książki. Można ją nosić ze sobą. To jak przenośna encyklopedia symboli. Zawiera różne tematy i słownictwo.
Urządzenia generujące mowę (Speech-Generating Devices - SGD): To urządzenia elektroniczne, które wypowiadają słowa po naciśnięciu przycisku. Mogą być bardzo proste lub bardzo zaawansowane. To jak syntezator mowy. Osoba wybiera symbol, a urządzenie go wypowiada.
Systemy komputerowe i aplikacje: Komputery i tablety z odpowiednim oprogramowaniem. Umożliwiają tworzenie komunikatów za pomocą symboli lub liter. Wyobraź sobie klawiaturę, na której zamiast liter są obrazki.
Symbole PCS (Picture Communication Symbols): To zestaw prostych, uniwersalnych symboli, które reprezentują różne pojęcia. Są często używane na tablicach i książkach komunikacyjnych. To jak język obrazkowy.
System PECS (Picture Exchange Communication System): To system wymiany obrazków. Osoba oddaje obrazek z prośbą o konkretny przedmiot lub czynność. To jak zamawianie kawy w kawiarni przez pokazanie obrazka kawy.
Wybór Metody AAC
Wybór odpowiedniej metody AAC zależy od wielu czynników.
Umiejętności: Co osoba potrafi? Czy rozumie symbole? Czy potrafi wskazywać? Czy ma kontrolę nad ruchami rąk? Trzeba ocenić możliwości fizyczne i poznawcze.
Potrzeby: Co osoba chce komunikować? Jakie są jej główne potrzeby? Czy chce tylko prosić o jedzenie i picie, czy też opowiadać historie? Cel komunikacji jest kluczowy.
Dostępność: Czy metoda jest łatwo dostępna? Czy osoba ma dostęp do urządzeń i materiałów? Czy ktoś potrafi ją nauczyć? Wsparcie otoczenia jest bardzo ważne.
Akceptacja: Czy osoba akceptuje metodę? Czy czuje się z nią komfortowo? Komfort psychiczny wpływa na efektywność.
Szkolenie: Czy osoba i jej otoczenie są przeszkoleni w korzystaniu z metody? Bez szkolenia metoda może być nieskuteczna.
Przykłady Zastosowania AAC w Pracy
AAC może być używane w różnych sytuacjach w pracy z osobami niepełnosprawnymi.
W przedszkolu: Dziecko z autyzmem używa tablicy komunikacyjnej, aby prosić o zabawki. Nauczyciel reaguje na wskazane obrazki.
W szkole: Uczeń z porażeniem mózgowym używa urządzenia generującego mowę, aby odpowiadać na pytania nauczyciela. Urządzenie wypowiada słowa, które uczeń wybiera za pomocą wzroku.
W warsztatach terapii zajęciowej: Osoba z niepełnosprawnością intelektualną używa systemu PECS, aby zamawiać materiały do pracy. Pokazuje obrazek papieru, a opiekun daje jej papier.
W domu opieki: Senior z afazją używa książki komunikacyjnej, aby wyrazić swoje potrzeby dotyczące opieki. Wskazuje na obrazek toalety, gdy potrzebuje skorzystać.
Ważne Zasady Komunikacji z Użytkownikami AAC
Pamiętaj o kilku ważnych zasadach.
Bądź cierpliwy: Komunikacja za pomocą AAC może być wolniejsza. Daj osobie czas na znalezienie odpowiedniego symbolu lub słowa.
Bądź uważny: Obserwuj osobę. Zwracaj uwagę na jej mimikę, gesty i wokalizacje. One też mogą przekazywać informacje.
Zadawaj pytania zamknięte: Pytania, na które można odpowiedzieć "tak" lub "nie". Ułatwiają komunikację. Zamiast pytać "Co chcesz robić?", zapytaj "Czy chcesz iść na spacer?".
Powtarzaj: Powtórz wiadomość, którą zrozumiałeś. Upewnij się, że dobrze odczytałeś intencje osoby. "Czyli chcesz iść na spacer?".
Bądź otwarty: Bądź gotów na to, że komunikacja nie zawsze będzie idealna. Najważniejsze to dążyć do porozumienia.
Traktuj z szacunkiem: Osoba używająca AAC to przede wszystkim człowiek z własnymi myślami i uczuciami. Szanuj jej godność i prawo do komunikacji.
