Wyobraź sobie wielkiego lodowego potwora, który powoli sunie po ziemi. To właśnie lodowiec.
Zabiera ze sobą wszystko, co mu stanie na drodze.
Mówimy o materiale skalnym osadzonym przez lodowiec. Co to takiego?
To po prostu cała masa gruzu, kamieni, piasku i gliny, którą lodowiec transportuje, a potem zostawia po sobie. Pomyśl o tym jak o bałaganie, który robi lodowy gigant.
Rodzaje Materiału Skalnego Osadzonego Przez Lodowiec
Istnieją różne rodzaje tego „bałaganu”. Różnią się wielkością i sposobem, w jaki lodowiec je osadził.
Morena Czołowa
To tak, jakby lodowiec nagle się zatrzymał i powiedział: „Dość! Dalej nie idę!”.
Wszystkie kamienie i piach, które pchał przed sobą, tworzą wał. Ten wał to właśnie morena czołowa.
Wyobraź sobie pług śnieżny, który zgarnia śnieg na jedną kupkę. Morena czołowa to podobna kupka, tylko że z kamieni.
W Polsce, moreny czołowe można zobaczyć na przykład na Pojezierzu Mazurskim. To piękne wzgórza, które powstały dzięki lodowcowi.
Morena Boczna
Lodowiec ma też boki, prawda?
Po bokach też zbiera się materiał skalny. Tworzą się wały wzdłuż boków lodowca - to są moreny boczne.
Pomyśl o drogach, po których jeżdżą ciężarówki. Często po bokach dróg są usypane ziemne wały. Morena boczna to coś podobnego, tylko że z kamieni i ziemi.
Morena Denna
To najbardziej rozpowszechniony rodzaj moreny.
Lodowiec, sunąc po ziemi, stopniowo topi się od spodu.
Cały materiał skalny, który był w lodzie, opada na dno. Tworzy się warstwa gruzu, która pokrywa duży obszar - to jest morena denna.
Wyobraź sobie rozsypany worek z piaskiem. Morena denna to jak taki rozsypany piasek, tylko na ogromną skalę.
W Polsce, morena denna pokrywa większość terenów północnej Polski. To dzięki niej mamy takie żyzne gleby.
Głazy Narzutowe (Eratyki)
To duże, samotne kamienie, które lodowiec przyniósł z daleka.
Czasami są to ogromne bloki skalne, ważące wiele ton.
Wyobraź sobie, że lodowiec porwał z gór wielki kamień i przeniósł go setki kilometrów. Potem lodowiec się stopił, a kamień został. To właśnie głaz narzutowy.
W Polsce, głazy narzutowe można spotkać na plażach Morza Bałtyckiego. Są jak pamiątki po lodowcu.
Jak Rozpoznać Materiał Skalny Osadzony Przez Lodowiec?
To wcale nie jest trudne!
Po pierwsze, zwróć uwagę na rodzaj kamieni. Czy są okrągłe, czy ostre? Kamienie oszlifowane przez wodę są okrągłe, a kamienie osadzone przez lodowiec często są ostre i mają rysy.
Po drugie, zobacz, czy teren jest pofałdowany. Moreny czołowe i boczne tworzą wzgórza i doliny.
Po trzecie, poszukaj głazów narzutowych. Duży, samotny kamień na polu to prawie na pewno ślad po lodowcu.
Po czwarte, w ziemi znajdziesz mieszaninę różnych materiałów: od piasku, poprzez żwir, aż po glinę i duże kamienie. To typowe dla osadów polodowcowych.
Znaczenie Materiału Skalnego Osadzonego Przez Lodowiec
To nie tylko bałagan! Materiał skalny osadzony przez lodowiec ma duże znaczenie.
Po pierwsze, tworzy żyzne gleby. Gleby morenowe są bogate w minerały i dobrze przepuszczalne, co sprzyja uprawie roślin.
Po drugie, wpływa na ukształtowanie terenu. Wzgórza morenowe tworzą malownicze krajobrazy.
Po trzecie, jest źródłem surowców. Z osadów polodowcowych pozyskuje się piasek i żwir, które są wykorzystywane w budownictwie.
Pomyśl o tym, jak lodowiec zostawił nam prezent w postaci żyznej ziemi i pięknych krajobrazów. To całkiem niezły bałagan, prawda?
Podsumowując, materiał skalny osadzony przez lodowiec to fascynujący ślad po dawnych epokach lodowcowych. Ukształtował on krajobraz i wpłynął na rozwój rolnictwa. Warto o nim pamiętać, spacerując po polskiej ziemi.
