Przed wybuchem II Wojny Światowej, mapa Afryki wyglądała zupełnie inaczej niż dzisiaj. Był to efekt długotrwałego procesu kolonialnego, podczas którego europejskie mocarstwa podzieliły kontynent między siebie. Rozumienie tej historii jest kluczowe do zrozumienia współczesnych problemów i wyzwań, przed którymi stoi Afryka.
Podział Afryki
Kolonializm to proces, w którym jedno państwo przejmuje kontrolę polityczną, ekonomiczną i kulturową nad innym terytorium lub narodem. W przypadku Afryki, ten proces osiągnął apogeum w XIX wieku, a zwłaszcza w jego drugiej połowie. Konferencja w Berlinie w 1884-1885 roku, zorganizowana przez Otto von Bismarcka, stała się formalnym początkiem tzw. "wyścigu o Afrykę". Mocarstwa europejskie, takie jak Wielka Brytania, Francja, Niemcy, Belgia, Włochy, Hiszpania i Portugalia, ustaliły zasady podziału kontynentu, często ignorując istniejące granice etniczne i kulturowe.
Granice, które powstały w wyniku tego podziału, były często arbitralne i nie odzwierciedlały realnych podziałów etnicznych czy plemiennych. To z kolei prowadziło do konfliktów i napięć, które w wielu miejscach trwają do dzisiaj. Na przykład, granice wyznaczone przez kolonizatorów dzieliły grupy etniczne lub łączyły ze sobą grupy, które tradycyjnie były w konflikcie.
Główne Mocarstwa Kolonialne i ich Posiadłości
Wielka Brytania kontrolowała rozległe obszary Afryki, w tym Egipt, Sudan, Kenię, Ugandę, Tanganikę (dzisiejsza Tanzania), Zambię, Zimbabwe, Botswanę i Republikę Południowej Afryki. Te terytoria były strategiczne ze względu na dostęp do surowców naturalnych, takich jak złoto, diamenty i miedź, a także ze względu na kontrolę szlaków handlowych.
Francja posiadała rozległe terytoria w Afryce Zachodniej i Równikowej, w tym Algierię, Maroko, Tunezję, Senegal, Wybrzeże Kości Słoniowej, Dahomej (dzisiejszy Benin), Gwineę, Mali, Niger, Czad, Republikę Środkowoafrykańską i Kongo Francuskie (dzisiejsza Republika Konga). Francuzi prowadzili politykę asymilacji, próbując narzucić francuską kulturę i język ludności afrykańskiej.
Niemcy, stosunkowo późno dołączając do wyścigu o Afrykę, kontrolowały Togo, Kamerun, Afrykę Południowo-Zachodnią Niemiecką (dzisiejsza Namibia) i Afrykę Wschodnią Niemiecką (dzisiejsza Tanzania, Rwanda i Burundi). Po I Wojnie Światowej, niemieckie kolonie zostały podzielone między inne mocarstwa.
Belgia, pod rządami króla Leopolda II, posiadała Kongo Belgijskie (dzisiejsza Demokratyczna Republika Konga), obszar znany z brutalnej eksploatacji zasobów naturalnych, zwłaszcza kauczuku. Reżim Leopolda II jest uważany za jeden z najbardziej okrutnych w historii kolonializmu.
Portugalia kontrolowała Angolę, Mozambik, Gwineę Portugalską (dzisiejsza Gwinea Bissau), Republikę Zielonego Przylądka i Wyspy Świętego Tomasza i Książęcą. Portugalia była jednym z pierwszych i ostatnich państw europejskich, które zrzekły się swoich kolonii w Afryce.
Włochy posiadały Libię, Erytreę i Somalię Włoską (część dzisiejszej Somalii). Włosi dążyli również do podboju Etiopii, ale ponieśli porażkę w 1896 roku w bitwie pod Adwą. Dopiero w 1936 roku, pod rządami Mussoliniego, Włochom udało się na krótko zająć Etiopię.
Hiszpania kontrolowała Sahare Zachodnią, Gwineę Hiszpańską (dzisiejsza Gwinea Równikowa) i małe enklawy w Maroku.
Skutki Kolonializmu
Kolonializm miał ogromny wpływ na rozwój Afryki. Eksploatacja zasobów naturalnych i ludzkich doprowadziła do zahamowania rozwoju gospodarczego. Polityka kolonialna zniszczyła tradycyjne struktury społeczne i polityczne, a narzucenie europejskich systemów prawnych i edukacyjnych często było sprzeczne z lokalnymi potrzebami i wartościami. Powstanie granic, które nie uwzględniały podziałów etnicznych i kulturowych, doprowadziło do konfliktów, które trwają do dzisiaj.
Wprowadzenie europejskich upraw monokulturowych, takich jak kakao, kawa i herbata, doprowadziło do degradacji środowiska i uzależnienia afrykańskiej gospodarki od eksportu tych surowców. Jednocześnie, rozwój infrastruktury, takiej jak koleje i drogi, był głównie skierowany na ułatwienie eksportu surowców i nie służył rozwojowi lokalnej gospodarki.
Edukacja w koloniach była często selektywna i miała na celu wyszkolenie jedynie niewielkiej grupy Afrykańczyków, którzy mieli służyć administracji kolonialnej. To z kolei prowadziło do nierówności społecznych i braku możliwości rozwoju dla większości ludności.
Niepodległość Afryki
Po II Wojnie Światowej, ruchy niepodległościowe w Afryce zaczęły nabierać tempa. W latach 50. i 60. XX wieku, wiele afrykańskich krajów uzyskało niepodległość. Proces dekolonizacji był jednak często trudny i krwawy, zwłaszcza w krajach, gdzie osadnicy europejscy sprzeciwiali się oddaniu władzy.
Uzyskanie niepodległości nie rozwiązało automatycznie problemów, które powstały w wyniku kolonializmu. Granice wyznaczone przez kolonizatorów pozostały, prowadząc do konfliktów etnicznych i terytorialnych. Gospodarka większości afrykańskich krajów nadal była uzależniona od eksportu surowców i importu towarów przemysłowych. Wiele krajów borykało się z problemami politycznymi, takimi jak korupcja, autorytaryzm i brak stabilności politycznej.
Rozumienie mapy Afryki przed II Wojną Światową jest kluczowe do zrozumienia współczesnych wyzwań, przed którymi stoi kontynent. Kolonializm pozostawił trwałe ślady w Afryce, zarówno pod względem politycznym, gospodarczym, jak i społecznym. Analiza tej historii pozwala lepiej zrozumieć przyczyny konfliktów, nierówności i braku rozwoju, a także poszukiwać rozwiązań, które pozwolą Afryce na pełne wykorzystanie swojego potencjału.
