Ziemia to jak wielka, gorąca cebula. Ma warstwy!
Najbardziej zewnętrzną warstwą jest litosfera. To twarda skorupa naszej planety.
Wyobraź sobie skorupę jajka. Podobnie, litosfera jest krucha i podzielona.
Płyty Litosferyczne
Litosfera pęka na kawałki. Te kawałki nazywamy płytami litosferycznymi.
To jak puzzle, które składają się na powierzchnię Ziemi. Ale te puzzle ciągle się poruszają!
Płyty litosferyczne dryfują po astenosferze. Astenosfera jest plastyczna, jak ciepły karmel.
Ruch płyt litosferycznych wywołuje wiele procesów. Nazywamy je procesami wewnętrznymi litosfery.
Rodzaje Ruchów Płyt
Płyty mogą się zderzać. Wyobraź sobie dwie łodzie płynące na siebie.
Mogą się od siebie oddalać. Jak dwie osoby idące w przeciwnych kierunkach.
Mogą się obok siebie przesuwać. Spróbuj przesunąć dłonie obok siebie. Tak to wygląda!
Procesy Wewnętrzne
Zderzanie płyt powoduje orogenezę. To inaczej tworzenie gór.
Wyobraź sobie dwie kartki papieru zderzające się. One się gną i tworzą fałdy. Tak samo powstają góry!
Przykładem jest Himalaje. Powstały w wyniku zderzenia płyty indyjskiej i eurazjatyckiej.
Oddalanie się płyt powoduje ryftogenezę. To powstawanie dolin ryftowych.
Wyobraź sobie ciasto, które pęka na pół. Między połówkami powstaje przestrzeń. To jest ryft!
Rów Wschodnioafrykański jest dobrym przykładem. To wielka dolina, która ciągle się powiększa.
Przesuwanie się płyt obok siebie powoduje trzęsienia ziemi. Energia nagromadzona wzdłuż uskoku nagle się uwalnia.
Wyobraź sobie napiętą sprężynę, która nagle pęka. Uwolniona energia powoduje drgania.
Uskok San Andreas w Kalifornii jest tego przykładem. Często tam występują trzęsienia ziemi.
Wulkanizm
Innym ważnym procesem wewnętrznym jest wulkanizm. To wydobywanie się magmy na powierzchnię Ziemi.
Magma to gorąca, płynna skała pod powierzchnią. Po wydostaniu się na powierzchnię nazywamy ją lawą.
Wyobraź sobie butelkę coca-coli po wstrząśnięciu. Po otwarciu gaz wydobywa się na zewnątrz. Podobnie dzieje się z magmą.
Wulkany mogą być różne. Jedne są łagodne, a inne wybuchowe.
Wulkany tarczowe są płaskie i szerokie. Lawa wypływa z nich spokojnie. Przykładem jest Mauna Loa na Hawajach.
Stratowulkany są strome i wysokie. Wybuchają gwałtownie i wyrzucają popioły i gazy. Przykładem jest Fudżi w Japonii.
Trzęsienia Ziemi
Trzęsienia ziemi to drgania skorupy ziemskiej. Są spowodowane ruchem płyt litosferycznych.
Mierzymy je za pomocą sejsmografów. Sejsmograf rysuje wykres drgań, zwany sejsmogramem.
Siłę trzęsienia ziemi określamy za pomocą skali Richtera. Im wyższa wartość, tym silniejsze trzęsienie.
Hipocentrum to miejsce, gdzie rozpoczyna się trzęsienie. To punkt wewnątrz Ziemi.
Epicentrum to punkt na powierzchni Ziemi, bezpośrednio nad hipocentrum.
Trzęsienia ziemi mogą być bardzo niszczycielskie. Powodują zniszczenia budynków i śmierć ludzi.
Dlatego ważne jest, aby budować budynki odporne na trzęsienia ziemi.
Znaczenie Procesów Wewnętrznych
Procesy wewnętrzne kształtują powierzchnię Ziemi. Tworzą góry, doliny, wulkany.
Wpływają na klimat. Wulkany wyrzucają gazy, które mogą zmieniać temperaturę.
Są źródłem zagrożeń naturalnych. Trzęsienia ziemi i wybuchy wulkanów mogą być niebezpieczne.
Ale są też ważne dla naszego życia. Wulkany dostarczają cennych minerałów. Energia geotermalna może być wykorzystywana do ogrzewania.
Zrozumienie procesów wewnętrznych litosfery jest kluczowe. Pomaga nam lepiej zrozumieć naszą planetę i chronić się przed zagrożeniami.
