Europa, mimo stosunkowo niewielkiego obszaru w porównaniu z innymi kontynentami, charakteryzuje się dużą różnorodnością klimatyczną i krajobrazową. Wynika to z jej położenia geograficznego, ukształtowania terenu, wpływu ciepłego Prądu Zatokowego (Golfsztromu) oraz oddziaływania mas powietrza napływających zarówno z obszarów polarnych, jak i zwrotnikowych.
Strefy Klimatyczne Europy
Przez Europę przebiegają następujące strefy klimatyczne:
1. Strefa Klimatu Arktycznego i Subarktycznego
Najdalej na północy Europy, obejmująca Islandię (częściowo), północną Skandynawię i północną Rosję europejską, występuje klimat arktyczny i subarktyczny. Charakteryzuje się bardzo niskimi temperaturami przez większość roku, krótkim i chłodnym latem oraz długą i mroźną zimą. Opady występują głównie w postaci śniegu. W obszarach tych dominują tundry i pustynie lodowe. Roślinność jest bardzo uboga, składająca się głównie z mchów, porostów i karłowatych krzewów.
2. Strefa Klimatu Umiarkowanego Chłodnego
Na południe od strefy arktycznej rozciąga się strefa klimatu umiarkowanego chłodnego. W Europie obejmuje ona większą część Skandynawii, Finlandię, północną Rosję europejską oraz góry wyższe. Klimat ten charakteryzuje się chłodnymi latami i mroźnymi zimami. Opady są umiarkowane, występują zarówno w postaci deszczu, jak i śniegu. Typową formacją roślinną są tajgi, czyli lasy iglaste zdominowane przez sosny, świerki i modrzewie.
3. Strefa Klimatu Umiarkowanego Ciepłego
Jest to najrozleglejsza strefa klimatyczna w Europie. Dzieli się na dwa podtypy:
a) Klimat umiarkowany ciepły przejściowy: występuje w Europie Środkowej, w tym w Polsce, Niemczech, Czechach, Słowacji i krajach Beneluksu. Charakteryzuje się wyraźnymi porami roku, z ciepłym latem i chłodną zimą. Opady są rozłożone w miarę równomiernie w ciągu roku. Dominującą formacją roślinną są lasy mieszane i liściaste, z drzewami takimi jak dęby, buki, graby i klony.
b) Klimat umiarkowany ciepły morski: występuje w zachodniej Europie, w pobliżu Oceanu Atlantyckiego, m.in. w Wielkiej Brytanii, Irlandii, Francji (częściowo) i Norwegii (wybrzeża). Charakteryzuje się łagodnymi zimami i chłodnymi latami. Amplitudy temperatur są niewielkie. Opady są wysokie i występują przez cały rok. Wpływ Prądu Zatokowego sprawia, że klimat jest łagodniejszy niż na podobnych szerokościach geograficznych w Ameryce Północnej. Rosną tutaj głównie lasy liściaste, a także wrzosowiska na obszarach o gorszych glebach.
4. Strefa Klimatu Podzwrotnikowego
Obejmuje obszary południowej Europy, takie jak Półwysep Iberyjski, Włochy, Grecja, Bałkany oraz południowe wybrzeże Francji. Charakteryzuje się gorącymi, suchymi latami i łagodnymi, wilgotnymi zimami. Opady występują głównie zimą. Klimat ten sprzyja rozwojowi roślinności śródziemnomorskiej, zwanej również makchia. Typowe rośliny to drzewa oliwne, cytrusowe, pinie, cyprysy oraz różne gatunki krzewów i ziół.
Strefy Krajobrazowe Europy
Różnorodność klimatyczna Europy przekłada się na występowanie różnych stref krajobrazowych. Należą do nich:
1. Krajobraz Tundry
Występuje w najdalej wysuniętych na północ obszarach Europy. Charakteryzuje się niską temperaturą, krótkim okresem wegetacyjnym i ubogą roślinnością. Występują tu głównie mchy, porosty, trawy i karłowate krzewinki.
2. Krajobraz Tajgi (Lasy Iglaste)
Rozciąga się na południe od tundry. Charakteryzuje się obecnością lasów iglastych, głównie świerkowych, sosnowych i modrzewiowych. Jest to największa strefa krajobrazowa w Europie.
3. Krajobraz Lasów Liściastych i Mieszanych
Występuje w Europie Środkowej i Zachodniej. Charakteryzuje się obecnością lasów liściastych (dęby, buki, graby) oraz lasów mieszanych (iglasto-liściastych).
4. Krajobraz Stepowy
Występuje w południowo-wschodniej Europie, na obszarze Ukrainy i południowej Rosji europejskiej. Charakteryzuje się obecnością rozległych trawiastych równin, z niewielką ilością drzew lub krzewów.
5. Krajobraz Śródziemnomorski (Makchia)
Występuje w południowej Europie, wokół Morza Śródziemnego. Charakteryzuje się suchym, gorącym latem i łagodną, wilgotną zimą. Roślinność jest przystosowana do suchych warunków i obejmuje krzewy, drzewa oliwne, cytrusowe i inne gatunki odporne na suszę.
6. Krajobraz Górski
Występuje w Alpach, Karpatach, Pirenejach, Apeninach i innych pasmach górskich Europy. Charakteryzuje się zróżnicowaniem krajobrazowym w zależności od wysokości nad poziomem morza. Występują tu zarówno lasy, łąki alpejskie, jak i lodowce.
Różnorodność klimatyczna i krajobrazowa Europy stanowi o jej bogactwie naturalnym i kulturowym. Znajomość tych stref pozwala lepiej zrozumieć specyfikę różnych regionów kontynentu, ich zasoby naturalne i potencjał gospodarczy.
