Hej ósmoklasisto! Przygotowujesz się do sprawdzianu z biologii? Super! Ten przewodnik pomoże Ci usystematyzować wiedzę z podręcznika "Książka Nauczyciela Biologia Klasa 8". Pamiętaj, dasz radę!
Dział 1: Ekologia
Co to jest ekologia?
Ekologia to nauka o relacjach między organizmami a ich środowiskiem. To bardzo ważne, bo pokazuje, jak wszystko w przyrodzie jest ze sobą powiązane.
Środowisko to wszystko, co otacza dany organizm. Obejmuje czynniki biotyczne (żywe, np. inne organizmy) i abiotyczne (nieożywione, np. temperatura, światło, woda).
Populacja, biocenoza i ekosystem
Populacja to grupa osobników tego samego gatunku, żyjących na danym obszarze i w tym samym czasie. Myśl o stadzie żubrów w Puszczy Białowieskiej.
Biocenoza to zespół wszystkich populacji organizmów żyjących na danym obszarze i wzajemnie na siebie oddziałujących. To taka "społeczność" roślin, zwierząt i mikroorganizmów.
Ekosystem to biocenoza wraz z jej środowiskiem abiotycznym. Czyli wszystko razem: organizmy i ich otoczenie nieożywione.
Czynniki wpływające na ekosystem
Na ekosystem wpływa wiele czynników. Na przykład: dostępność światła, temperatura, dostępność wody i składniki pokarmowe. Zmiany w tych czynnikach mogą mieć duży wpływ na życie organizmów.
Konkurencja to walka o zasoby między organizmami. Może być wewnątrzgatunkowa (np. walka samców o samice) lub międzygatunkowa (np. walka o pokarm).
Drapieżnictwo to zjadanie jednych organizmów przez drugie. Drapieżnik poluje, a ofiara ucieka albo się broni.
Symbioza to współżycie dwóch organizmów, z którego oba odnoszą korzyści. Przykładem jest symbioza między roślinami motylkowatymi a bakteriami brodawkowymi.
Dział 2: Genetyka
Czym jest gen?
Gen to odcinek DNA, który zawiera informację o jednej cesze. Geny dziedziczymy po rodzicach.
DNA (kwas deoksyrybonukleinowy) to nośnik informacji genetycznej. Ma strukturę podwójnej helisy. Pomyśl o nim jak o instrukcji obsługi dla organizmu.
Chromosomy to struktury zbudowane z DNA i białek. W komórkach człowieka mamy 46 chromosomów, czyli 23 pary.
Dziedziczenie cech
Allele to różne wersje tego samego genu. Na przykład, allel na kolor oczu może być niebieski albo brązowy.
Genotyp to zestaw alleli danego organizmu. Fenotyp to cechy, które możemy zaobserwować, np. kolor oczu, wzrost.
Homozygota to organizm, który ma dwa identyczne allele danego genu. Heterozygota to organizm, który ma dwa różne allele danego genu.
Dominujący allel ujawnia się w fenotypie, nawet jeśli występuje tylko jeden jego egzemplarz. Recesywny allel ujawnia się tylko wtedy, gdy występują dwa jego egzemplarze.
Mutacje
Mutacja to nagła zmiana w materiale genetycznym. Mutacje mogą być spontaniczne albo wywołane przez czynniki zewnętrzne, np. promieniowanie.
Mutacje mogą być korzystne, obojętne lub szkodliwe dla organizmu.
Dział 3: Ewolucja
Teoria ewolucji
Ewolucja to proces stopniowych zmian w populacjach organizmów na przestrzeni czasu.
Dobór naturalny to mechanizm ewolucji, w którym przeżywają i rozmnażają się osobniki najlepiej przystosowane do środowiska.
Adaptacje to cechy, które zwiększają szanse na przeżycie i rozmnażanie w danym środowisku. Na przykład, kamuflaż u zwierząt.
Dowody ewolucji
Istnieje wiele dowodów na ewolucję. Należą do nich: skamieniałości, anatomia porównawcza, embriologia porównawcza i biogeografia.
Narządy homologiczne to narządy o podobnej budowie, ale różnej funkcji, co świadczy o wspólnym pochodzeniu. Na przykład, kończyna przednia człowieka i skrzydło nietoperza.
Narządy analogiczne to narządy o różnej budowie, ale pełniące podobną funkcję. Na przykład, skrzydło ptaka i skrzydło owada.
Dział 4: Różnorodność biologiczna
Co to jest różnorodność biologiczna?
Różnorodność biologiczna to bogactwo gatunków, ekosystemów i genów na Ziemi.
Różnorodność biologiczną dzielimy na: genetyczną, gatunkową i ekosystemową.
Ochrona przyrody
Ochrona przyrody jest bardzo ważna, bo różnorodność biologiczna jest zagrożona przez działalność człowieka. Powinniśmy dbać o środowisko i chronić zagrożone gatunki.
Przykłady działań na rzecz ochrony przyrody: tworzenie parków narodowych i rezerwatów przyrody, ochrona gatunkowa, edukacja ekologiczna.
Gatunki endemiczne to gatunki, które występują tylko na danym obszarze. Są szczególnie narażone na wyginięcie.
Podsumowanie
Pamiętaj! Kluczowe pojęcia to: ekologia, populacja, ekosystem, gen, DNA, ewolucja, dobór naturalny, różnorodność biologiczna. Zrozumienie tych zagadnień pomoże Ci na sprawdzianie.
Powodzenia na sprawdzianie z biologii! Wierzę w Ciebie!
Mam nadzieję, że ten przewodnik był pomocny. Jeśli masz pytania, nie wahaj się ich zadać!
