Zajmiemy się Krajowym Standardem Rachunkowości Nr 12, dotyczącym kosztów badań i rozwoju. Standard ten pomaga ustalić, jak poprawnie księgować i prezentować koszty związane z działalnością badawczą i rozwojową w sprawozdaniach finansowych. Ma to na celu zapewnienie rzetelnej i porównywalnej informacji o nakładach ponoszonych przez jednostki na innowacje.
Definicje kluczowych pojęć
Zacznijmy od zdefiniowania kilku podstawowych pojęć. Badania to oryginalne i planowane poszukiwania, podejmowane z zamiarem zdobycia nowej wiedzy naukowej lub technicznej. Przykładem badań może być laboratoryjne testowanie nowych materiałów budowlanych lub analizowanie danych rynkowych w celu identyfikacji nowych trendów.
Z kolei rozwój to zastosowanie wyników badań lub innej wiedzy w planowaniu produkcji nowych lub znacząco udoskonalonych materiałów, urządzeń, wyrobów, procesów, systemów lub usług, przed rozpoczęciem produkcji seryjnej lub użytkowania. Przykładowo, rozwój obejmuje projektowanie prototypu nowego samochodu na podstawie wcześniejszych badań nad silnikami o niskiej emisji spalin. Różnica między badaniami a rozwojem polega na tym, że rozwój zmierza do konkretnego produktu lub procesu, gotowego do wdrożenia.
Koszty badań i rozwoju obejmują wszystkie nakłady ponoszone w związku z prowadzeniem prac badawczych i rozwojowych. Mogą to być koszty materiałów, wynagrodzenia pracowników, amortyzacja aparatury badawczej, koszty usług obcych (np. zlecenie badań specjalistycznemu laboratorium) oraz inne koszty bezpośrednio związane z projektem badawczo-rozwojowym. Ważne jest, aby koszty te były rzetelnie udokumentowane i przypisane do konkretnego projektu.
Ujmowanie kosztów badań i rozwoju
Krajowy Standard Rachunkowości Nr 12 rozróżnia ujmowanie kosztów badań i rozwoju w zależności od fazy projektu. Koszty badań, zgodnie ze standardem, ujmuje się w momencie ich poniesienia jako koszty okresu, czyli zalicza się je do kosztów działalności operacyjnej w rachunku zysków i strat. Oznacza to, że nie tworzy się z nich aktywa w bilansie.
Natomiast koszty rozwoju mogą być kapitalizowane, czyli ujmowane jako aktywa w bilansie, pod pewnymi warunkami. Kapitalizacja kosztów rozwoju jest możliwa, gdy spełnione są łącznie następujące warunki: * Techniczna wykonalność zakończenia prac rozwojowych i wytworzenia lub udoskonalenia produktu, procesu lub usługi. * Zamiar ukończenia prac rozwojowych i wytworzenia lub udoskonalenia produktu, procesu lub usługi oraz wykorzystywania go lub sprzedaży. * Zdolność do wykorzystywania lub sprzedaży wytworzonego lub udoskonalonego produktu, procesu lub usługi. * Sposób, w jaki przyszłe korzyści ekonomiczne z wytworzonego lub udoskonalonego produktu, procesu lub usługi powstaną i zwiększą aktywa jednostki. * Dostępność odpowiednich zasobów (technicznych, finansowych i innych) do zakończenia prac rozwojowych oraz wykorzystywania lub sprzedaży wytworzonego lub udoskonalonego produktu, procesu lub usługi. * Możliwość wiarygodnego ustalenia kosztów związanych z wytworzeniem lub udoskonaleniem produktu, procesu lub usługi.
Jeżeli wszystkie te warunki są spełnione, koszty rozwoju mogą być uznane za wartość niematerialną i prawną. W przeciwnym razie, koszty rozwoju również ujmuje się w momencie ich poniesienia jako koszty okresu. Decyzja o kapitalizacji kosztów rozwoju wymaga szczegółowej analizy i uzasadnienia, ponieważ wpływa na wynik finansowy i sytuację majątkową jednostki.
Praktyczne przykłady
Rozważmy przykład firmy farmaceutycznej, która prowadzi badania nad nowym lekiem. W fazie badań naukowcy eksperymentują z różnymi substancjami, testują ich działanie na komórki i analizują dane. Wszystkie koszty poniesione w tej fazie, takie jak wynagrodzenia naukowców, koszty odczynników i koszty aparatury badawczej, są księgowane jako koszty okresu i obciążają wynik finansowy bieżącego okresu.
Po pomyślnym zakończeniu fazy badań, firma przechodzi do fazy rozwoju. W tej fazie prowadzone są badania kliniczne, opracowywana jest technologia produkcji leku i przygotowywana jest dokumentacja rejestracyjna. Jeżeli firma jest przekonana, że spełnia wszystkie warunki kapitalizacji, może kapitalizować koszty rozwoju, takie jak koszty badań klinicznych, koszty opracowania technologii produkcji i koszty uzyskania rejestracji leku. Skapitalizowane koszty rozwoju są amortyzowane przez okres, w którym firma spodziewa się uzyskiwać korzyści ekonomiczne ze sprzedaży leku.
Jeżeli jednak firma nie jest pewna, czy lek zostanie zarejestrowany lub czy przyniesie on oczekiwane zyski, nie powinna kapitalizować kosztów rozwoju. W takim przypadku, koszty rozwoju są również księgowane jako koszty okresu, podobnie jak koszty badań.
Prezentacja w sprawozdaniu finansowym
Krajowy Standard Rachunkowości Nr 12 określa również zasady prezentacji kosztów badań i rozwoju w sprawozdaniu finansowym. Jednostka powinna ujawnić w informacji dodatkowej: * Kwotę kosztów badań i rozwoju zaliczonych do kosztów okresu. * Kwotę kosztów rozwoju skapitalizowanych jako wartość niematerialna i prawna. * Sposób amortyzacji skapitalizowanych kosztów rozwoju. * Uzasadnienie decyzji o kapitalizacji lub niekapitalizowaniu kosztów rozwoju.
Ujawnienie tych informacji pozwala użytkownikom sprawozdania finansowego na ocenę nakładów ponoszonych przez jednostkę na innowacje oraz na zrozumienie wpływu tych nakładów na wynik finansowy i sytuację majątkową jednostki. Rzetelna prezentacja informacji o kosztach badań i rozwoju jest istotna dla oceny perspektyw rozwoju jednostki oraz jej konkurencyjności na rynku.
Podsumowanie
Krajowy Standard Rachunkowości Nr 12 jest ważnym standardem dla jednostek prowadzących działalność badawczą i rozwojową. Określa on zasady ujmowania i prezentacji kosztów badań i rozwoju w sprawozdaniach finansowych, zapewniając rzetelną i porównywalną informację o nakładach ponoszonych na innowacje. Zrozumienie zasad zawartych w tym standardzie jest kluczowe dla prawidłowego sporządzania sprawozdań finansowych przez jednostki prowadzące działalność badawczo-rozwojową.
