Witaj! Zaczynamy naszą podróż po kolonializmie w XIX wieku. Będzie dużo obrazów i przykładów, żeby łatwiej było zrozumieć.
Czym był kolonializm?
Wyobraź sobie, że masz duży ogródek. Zaczynasz uprawiać warzywa nie tylko dla siebie, ale i dla sąsiada. Potem zaczynasz decydować, co on ma uprawiać. To trochę jak kolonializm.
Kolonializm to sytuacja, gdy silne państwo (metropolia) kontroluje słabsze terytorium (kolonię). Wykorzystuje zasoby i ludzi w kolonii dla własnych korzyści.
Pomyśl o tym jak o firmie, która otwiera oddział w innym kraju, żeby zarabiać więcej.
Przyczyny kolonializmu
Dlaczego państwa to robiły? Było kilka powodów.
Ekonomia: Potrzebowano surowców (bawełna, guma, minerały) do fabryk. Kolonie były jak ogromne magazyny.
Polityka: Im więcej kolonii, tym silniejsze państwo. To jak zbieranie punktów w grze.
Kultura: Europejczycy wierzyli, że ich kultura jest lepsza. Chcieli "cywilizować" inne narody. To tak jakby ktoś chciał narzucić swoje ulubione danie wszystkim dookoła.
Gdzie to się działo?
Głównie w Afryce i Azji. Pomyśl o mapie świata. Duże kawałki Afryki i Azji były pokolorowane na barwy europejskich mocarstw.
Afryka: Podzielona między Wielką Brytanię, Francję, Niemcy, Belgię, Portugalię i inne państwa. To tak jakby tort podzielono na kawałki, ale bez pytania tortu o zgodę.
Azja: Brytyjska India, Francuskie Indochiny (Wietnam, Laos, Kambodża), Holenderskie Indie Wschodnie (Indonezja). Każde państwo chciało mieć tam swoje wpływy.
Przykłady kolonialne
Zobaczmy kilka konkretnych przykładów.
Wielka Brytania w Indiach: Brytyjczycy kontrolowali Indie przez setki lat. Wykorzystywali zasoby, zmuszali rolników do uprawy określonych roślin (np. opium). Zniszczyli lokalny przemysł tekstylny.
Wyobraź sobie, że ktoś zmusza Cię, żebyś jadł tylko jeden rodzaj jedzenia.
Francja w Algierii: Algieria była kolonią Francuską przez ponad 100 lat. Francuzi osiedlali się tam, zabierali ziemię Algierczykom. To tak jakby ktoś zajął Twój dom.
Belgia w Kongo: Król Leopold II traktował Kongo jak swoją prywatną farmę. Wykorzystywał ludzi do zbierania kauczuku (do produkcji opon). Było to bardzo brutalne. To jak niewolnictwo.
Skutki kolonializmu
Kolonializm miał ogromne skutki, które odczuwamy do dziś.
Pozytywne (rzadko): Budowa dróg, kolei, szkół (ale tylko dla wybranych). Wprowadzenie nowych technologii. Można to porównać do ulepszenia mieszkania, ale bez Twojej zgody.
Negatywne (dużo częściej): Wyzysk, rasizm, konflikty etniczne (podsycanie przez kolonizatorów). Utrata tożsamości kulturowej. Zubożenie kolonii. To jak zniszczenie ogrodu, żeby wybudować parking.
Granice państw: Wiele granic w Afryce zostało wytyczonych przez Europejczyków. Nie uwzględniały one podziałów etnicznych, co prowadziło do konfliktów po uzyskaniu niepodległości.
Pomyśl o tym jak o podzieleniu ciasta nożem, bez patrzenia na to, kto co lubi.
Dekolonizacja
Po II wojnie światowej kolonie zaczęły uzyskiwać niepodległość. To był długi i trudny proces, często związany z walką i rewolucjami.
Wyobraź sobie, że zrywasz łańcuchy, które Cię krępowały.
Przykłady: India (1947), Algieria (1962), większość państw Afryki w latach 60. XX wieku.
Kolonializm dziś
Kolonializm w klasycznym sensie się skończył. Ale nadal możemy mówić o neokolonializmie. To sytuacja, gdy bogate państwa kontrolują gospodarkę i politykę biedniejszych państw za pomocą innych narzędzi (np. długów, firm międzynarodowych, wpływów kulturowych).
To trochę jak sterowanie marionetką, tylko sznurki są mniej widoczne.
Pamiętaj, że historia kolonializmu jest ważna. Pomaga nam zrozumieć, dlaczego świat wygląda tak, jak wygląda. Uczmy się na błędach przeszłości!
