Zdarzyło Ci się kiedyś poczuć, jakbyś tracił kontrolę? Jakby emocje wzięły górę i zrobiłeś coś, czego później żałowałeś? To uczucie, że "kolejny raz straciłem/straciłam swój rozsądek", jest zaskakująco powszechne. Spróbujmy to zrozumieć.
Czym właściwie jest "rozsądek"?
Rozsądek, najprościej mówiąc, to zdolność do racjonalnego myślenia i podejmowania mądrych decyzji. To taka wewnętrzna instancja, która pozwala nam ważyć argumenty, przewidywać konsekwencje i zachowywać się adekwatnie do sytuacji. To coś więcej niż tylko inteligencja. To umiejętność wykorzystania wiedzy i doświadczenia w praktyce, uwzględniając zarówno logiczne argumenty, jak i emocje.
Wyobraź sobie, że bardzo denerwuje Cię kolega z klasy, który ciągle Ci dokucza. Rozsądek podpowie Ci, że wdawanie się w bójkę to zły pomysł, bo możesz mieć problemy. Zamiast tego, możesz porozmawiać z nim spokojnie, zgłosić sprawę nauczycielowi, lub po prostu go zignorować. To są rozsądne rozwiązania.
Kiedy tracimy rozsądek?
Tracimy rozsądek, gdy przestajemy myśleć racjonalnie i pozwalamy, by emocje przejęły kontrolę. To tak, jakby włączył się autopilot, który prowadzi nas na manowce. Może to być spowodowane silnym stresem, zmęczeniem, brakiem snu, presją społeczną, lub po prostu silnymi emocjami takimi jak złość, strach czy smutek.
Pomyśl o sytuacji, w której spóźniłeś się na ważny egzamin. Stres i panika mogą sprawić, że zapomnisz o wszystkim, czego się nauczyłeś, i zaczniesz popełniać błędy, których normalnie byś nie zrobił. To utrata rozsądku pod wpływem stresu.
Czynniki wpływające na utratę rozsądku
Istnieje wiele czynników, które mogą nasilać skłonność do utraty rozsądku. Warto je znać, żeby móc im przeciwdziałać.
Stres
Stres to jeden z głównych wrogów rozsądku. Gdy jesteśmy zestresowani, nasz organizm wydziela kortyzol, hormon stresu, który zaburza funkcjonowanie mózgu i utrudnia racjonalne myślenie. Długotrwały stres może prowadzić do chronicznego zmęczenia i wyczerpania, co jeszcze bardziej osłabia naszą zdolność do podejmowania mądrych decyzji.
Wyobraź sobie, że masz dużo zadań do zrobienia na studia i zbliża się termin oddania pracy. Stres może sprawić, że będziesz unikał pracy, prokrastynował, a w efekcie będziesz jeszcze bardziej zestresowany. To błędne koło.
Zmęczenie i brak snu
Zmęczenie i brak snu również mają negatywny wpływ na nasz rozsądek. Gdy jesteśmy niewyspani, nasz mózg nie funkcjonuje optymalnie. Mamy problemy z koncentracją, pamięcią i logicznym myśleniem. Stajemy się bardziej impulsywni i mniej odporni na stres.
Pomyśl o sytuacji, w której zarwałeś noc przed ważnym spotkaniem. Na spotkaniu możesz być rozkojarzony, zapominać ważnych informacji i podejmować pochopne decyzje. To wynik braku snu.
Emocje
Silne emocje, zarówno pozytywne, jak i negatywne, mogą zaburzać nasz rozsądek. Gdy jesteśmy bardzo szczęśliwi, możemy podejmować ryzykowne decyzje, a gdy jesteśmy bardzo źli, możemy mówić lub robić rzeczy, których później żałujemy.
Wyobraź sobie, że wygrałeś na loterii. Euforia może sprawić, że zaczniesz wydawać pieniądze na niepotrzebne rzeczy, zamiast zainwestować je mądrze. To przykład utraty rozsądku pod wpływem radości.
Presja społeczna
Presja społeczna, czyli wpływ otoczenia na nasze zachowanie, również może prowadzić do utraty rozsądku. Często robimy rzeczy, których tak naprawdę nie chcemy robić, tylko dlatego, że boimy się odrzucenia lub chcemy przypodobać się innym.
Pomyśl o sytuacji, w której koledzy namawiają Cię do wypicia alkoholu, mimo że wiesz, że jutro masz ważny egzamin. Uleganie presji może skutkować utratą kontroli i problemami na egzaminie.
Jak odzyskać rozsądek?
Na szczęście, utratę rozsądku można kontrolować. Istnieją sposoby, które pomagają nam odzyskać kontrolę i podejmować mądre decyzje.
Zarządzanie stresem
Zarządzanie stresem to klucz do zachowania rozsądku. Ważne jest, aby znaleźć skuteczne metody radzenia sobie ze stresem, takie jak ćwiczenia fizyczne, medytacja, joga, relaksacja, hobby, lub rozmowa z bliską osobą.
Jeśli wiesz, że zbliża się trudny okres na studiach, zaplanuj czas na relaks i odpoczynek. Regularne ćwiczenia i zdrowa dieta również pomogą Ci lepiej radzić sobie ze stresem.
Dbanie o sen
Dbanie o sen to kolejny ważny element. Staraj się spać 7-8 godzin na dobę. Unikaj kofeiny i alkoholu przed snem. Stwórz sobie komfortowe warunki do spania, takie jak cicha i ciemna sypialnia.
Ustal regularny harmonogram snu. Kładź się spać i wstawaj o tej samej porze, nawet w weekendy. To pomoże Ci uregulować rytm dobowy i poprawić jakość snu.
Kontrola emocji
Kontrola emocji to umiejętność rozpoznawania i radzenia sobie z emocjami w sposób konstruktywny. Naucz się rozpoznawać, co wywołuje u Ciebie silne emocje. Zanim zareagujesz, weź głęboki oddech i zastanów się, jakie będą konsekwencje Twojego zachowania.
Jeśli czujesz, że narasta w Tobie złość, spróbuj odciąć się od sytuacji i ochłonąć. Możesz pójść na spacer, posłuchać muzyki, lub porozmawiać z kimś, komu ufasz.
Asertywność
Asertywność to umiejętność wyrażania swoich potrzeb i opinii w sposób stanowczy, ale szanujący innych. Naucz się mówić "nie", gdy coś Ci nie odpowiada. Nie ulegaj presji społecznej, jeśli wiesz, że coś jest dla Ciebie złe.
Zamiast godzić się na coś, czego nie chcesz robić, powiedz: "Rozumiem, że to ważne, ale w tej chwili nie mogę tego zrobić. Mam inne priorytety."
Pamiętaj, że utrata rozsądku zdarza się każdemu. Najważniejsze to uczyć się na błędach i pracować nad sobą, aby w przyszłości lepiej radzić sobie z trudnymi sytuacjami. Rozwijanie samoświadomości i umiejętności radzenia sobie ze stresem to inwestycja w Twoje przyszłe sukcesy.
