Hej! Biologia na czasie bywa trudna, ale postaram się pomóc. Skupimy się na kartach pracy ucznia.
Komórka – Podstawowa Jednostka Życia
Wyobraź sobie miasto. Komórka to jak pojedynczy budynek w tym mieście.
Błona komórkowa to mur otaczający budynek. Kontroluje, co wchodzi i wychodzi.
Cytoplazma to wnętrze budynku. Wszystko, co się tam znajduje, jest w niej zawieszone.
Jądro komórkowe to biuro zarządu. Zawiera DNA, czyli instrukcje dla całej komórki.
Organelle Komórkowe
Wewnątrz "budynku" (komórki) są różne pomieszczenia. To są organelle.
Mitochondria to elektrownie. Produkują energię dla komórki w postaci ATP. Myśl o nich jak o bateriach zasilających wszystko.
Rybosomy to fabryki białek. Budują białka zgodnie z instrukcjami z DNA.
Retikulum endoplazmatyczne (ER) to system transportowy. Dzieli się na szorstkie (z rybosomami) i gładkie (bez). Szorstkie ER transportuje białka, a gładkie zajmuje się m.in. lipidami.
Aparat Golgiego to poczta. Sortuje, pakuje i wysyła białka i inne substancje.
Lizosomy to ekipy sprzątające. Rozkładają zużyte części komórki i obce substancje. Pomyśl o nich jak o recyklingu.
Fotosynteza
Rośliny produkują jedzenie. To fotosynteza.
Wyobraź sobie fabrykę słodyczy. Roślina pobiera dwutlenek węgla (CO2) z powietrza i wodę (H2O) z gleby.
Chlorofil, zielony barwnik w chloroplastach, to jak kolektor słoneczny. Przechwytuje energię słoneczną.
Dzięki energii słonecznej, roślina łączy CO2 i H2O, tworząc glukozę (C6H12O6), czyli cukier. To jak gotowy cukierek!
Jako produkt uboczny, roślina uwalnia tlen (O2) do atmosfery. To jak oddychanie przez roślinę.
Równanie fotosyntezy: 6CO2 + 6H2O + energia słoneczna → C6H12O6 + 6O2
Oddychanie Komórkowe
Każda komórka potrzebuje energii. Oddychanie komórkowe dostarcza energii.
Wyobraź sobie spalanie drewna w kominku. Potrzebujesz tlenu (O2) i drewna (glukozy).
Glukoza (C6H12O6) jest "spalana" w mitochondriach.
W wyniku "spalania" powstaje energia w postaci ATP, dwutlenek węgla (CO2) i woda (H2O).
Równanie oddychania komórkowego: C6H12O6 + 6O2 → 6CO2 + 6H2O + energia (ATP)
Widzisz? Fotosynteza i oddychanie komórkowe to jak dwie strony tej samej monety. Jedna produkuje glukozę i tlen, a druga je zużywa.
Podziały Komórkowe
Komórki się dzielą. To proces wzrostu i naprawy organizmu.
Mitoza to podział komórki na dwie identyczne komórki potomne. Wyobraź sobie kopiowanie dokumentu. Otrzymujesz identyczną kopię.
Mejoza to podział komórki, prowadzący do powstania gamet (komórek rozrodczych). Wyobraź sobie losowanie połowy zawartości dwóch koszyków, aby stworzyć nowy koszyk. Gamety mają połowę liczby chromosomów.
Mitoza służy do wzrostu i naprawy tkanek. Mejoza umożliwia rozmnażanie płciowe.
Genetyka
DNA to jak książka kucharska z przepisami na budowę organizmu.
Gen to pojedynczy przepis na konkretną cechę, np. kolor oczu.
Chromosomy to rozdziały w książce. Każdy chromosom zawiera wiele genów.
Allel to wariant genu. Może być np. allel na oczy niebieskie i allel na oczy brązowe.
Genotyp to zestaw genów, które posiada organizm.
Fenotyp to widoczne cechy organizmu, wynikające z genotypu (np. kolor oczu).
Homozygota to sytuacja, gdy organizm ma dwa identyczne allele danego genu (np. dwa allele na oczy niebieskie).
Heterozygota to sytuacja, gdy organizm ma dwa różne allele danego genu (np. jeden allel na oczy niebieskie i jeden na oczy brązowe).
Ewolucja
Ewolucja to proces zmian w populacjach organizmów na przestrzeni czasu.
Wyobraź sobie drzewo genealogiczne. Od wspólnego przodka rozgałęziają się różne linie potomków.
Dobór naturalny to mechanizm ewolucji, który faworyzuje organizmy lepiej przystosowane do środowiska.
Mutacje to zmiany w materiale genetycznym. Mogą być korzystne, szkodliwe lub neutralne.
Organizmy lepiej przystosowane do środowiska mają większe szanse na przeżycie i rozmnażanie, a tym samym na przekazanie swoich genów potomstwu.
To wszystko powoduje zmiany w częstości występowania różnych genów w populacji, co prowadzi do ewolucji.
