Hej! Przygotowujesz się do egzaminu z biologii na podstawie Karty Pracy Biologia Na Czasie 2? Super! Pomogę Ci uporządkować wiedzę i poczuć się pewniej.
Komórka – Podstawowa Jednostka Życia
Budowa Komórki
Pamiętaj, że każda komórka ma podstawowe elementy. Błona komórkowa, cytoplazma i materiał genetyczny (DNA lub RNA).
Błona komórkowa otacza komórkę i reguluje transport substancji. Jest zbudowana z lipidów i białek.
Cytoplazma to wnętrze komórki, w którym znajdują się organelle komórkowe.
Materiał genetyczny kontroluje wszystkie procesy w komórce. U eukariotów znajduje się w jądrze komórkowym.
Organelle Komórkowe
Każde organellum pełni specyficzną funkcję. Mitochondria odpowiadają za produkcję energii (ATP) w procesie oddychania komórkowego.
Chloroplasty występują w komórkach roślinnych i przeprowadzają fotosyntezę.
Rybosomy syntetyzują białka. Mogą być wolne w cytoplazmie lub związane z retikulum endoplazmatycznym (ER).
Retikulum endoplazmatyczne występuje w dwóch postaciach: szorstkie (z rybosomami) i gładkie (bez rybosomów).
Aparat Golgiego modyfikuje, sortuje i pakuje białka.
Lizosomy trawią zużyte organelle i inne substancje.
Wakuole magazynują wodę, substancje odżywcze i odpady.
Różnice między Komórką Prokariotyczną a Eukariotyczną
Komórki dzielimy na prokariotyczne i eukariotyczne.
Komórka prokariotyczna (np. bakterie) nie ma jądra komórkowego ani innych organelli otoczonych błoną. Jej materiał genetyczny to zwykle nukleoid.
Komórka eukariotyczna (np. komórki roślin, zwierząt, grzybów) ma jądro komórkowe i organelle otoczone błoną.
Podziały Komórkowe – Mitoza i Mejoza
Mitoza
Mitoza to podział komórki, w wyniku którego powstają dwie komórki potomne identyczne z komórką macierzystą.
Mitoza zachodzi w komórkach somatycznych (czyli wszystkich komórkach ciała z wyjątkiem gamet). Jest ważna dla wzrostu i regeneracji tkanek.
Etapy mitozy to: profaza, metafaza, anafaza i telofaza.
Mejoza
Mejoza to podział komórki, w wyniku którego powstają cztery komórki potomne o zredukowanej o połowę liczbie chromosomów.
Mejoza zachodzi w komórkach płciowych (gametach). Jest ważna dla rozmnażania płciowego.
Mejoza składa się z dwóch podziałów: mejozy I i mejozy II.
Ważnym procesem w mejozie jest crossing-over, czyli wymiana fragmentów chromosomów homologicznych, co zwiększa zmienność genetyczną.
Genetyka – Dziedziczenie Cech
Podstawowe Pojęcia
Gen to odcinek DNA zawierający informację o budowie jednego białka.
Allele to różne wersje tego samego genu.
Genotyp to zestaw genów danego organizmu.
Fenotyp to zespół cech organizmu, wynikający z genotypu i wpływu środowiska.
Homozygota to osobnik, który ma dwa identyczne allele danego genu. Może być homozygotą dominującą (np. AA) lub homozygotą recesywną (np. aa).
Heterozygota to osobnik, który ma dwa różne allele danego genu (np. Aa).
Prawa Mendla
I prawo Mendla (prawo czystości gamet) mówi, że w gametach znajduje się tylko jeden allel danego genu.
II prawo Mendla (prawo niezależnej segregacji cech) mówi, że allele różnych genów dziedziczą się niezależnie od siebie.
Dziedziczenie Cech Sprzężonych z Płcią
Niektóre geny znajdują się na chromosomach płci (X i Y). Cechy kodowane przez te geny dziedziczą się w sposób specyficzny, związany z płcią.
Przykłady chorób sprzężonych z płcią to hemofilia i daltonizm.
Ekologia – Relacje w Świecie Przyrody
Populacja
Populacja to grupa osobników tego samego gatunku, żyjących na określonym obszarze w tym samym czasie i mogących się krzyżować.
Ważne cechy populacji to: liczebność, zagęszczenie, struktura wiekowa i rozmieszczenie.
Ekosystem
Ekosystem to zespół organizmów (biocenoza) i środowiska nieożywionego (biotop), powiązanych ze sobą przepływem energii i obiegiem materii.
Przykłady ekosystemów to: las, jezioro, łąka.
Biomy
Biom to rozległy obszar geograficzny charakteryzujący się specyficznym klimatem i roślinnością.
Przykłady biomów to: tundra, tajga, lasy liściaste, stepy, pustynie, sawanny, lasy tropikalne.
Zależności międzygatunkowe
Organizmy w ekosystemie oddziałują ze sobą na różne sposoby.
Przykłady zależności międzygatunkowych to: konkurencja, drapieżnictwo, pasożytnictwo, mutualizm (symbioza korzystna dla obu stron) i komensalizm (symbioza korzystna dla jednej strony, a obojętna dla drugiej).
Podsumowanie
Uff, to był spory kawałek materiału! Pamiętaj, żeby dokładnie powtórzyć definicje i procesy. Zwróć uwagę na różnice między różnymi typami komórek i podziałów komórkowych. Powodzenia na egzaminie! Wierzę w Ciebie!
Kluczowe zagadnienia, które warto jeszcze raz przejrzeć:
- Budowa komórki prokariotycznej i eukariotycznej
- Funkcje organelli komórkowych
- Przebieg mitozy i mejozy
- Prawa Mendla
- Podstawowe pojęcia z ekologii (populacja, ekosystem, biom)
- Zależności międzygatunkowe
Powodzenia! Dasz radę!
