Witaj ósmoklasisto! Przygotuj się na podróż po fascynującym świecie podziałów komórkowych. Omówimy mitozę i mejozę. To kluczowe tematy na egzamin. Zaczynamy!
Mitoza
Mitoza to podział komórki, w wyniku którego powstają dwie komórki potomne. Są one identyczne z komórką macierzystą. Pamiętaj: identyczne!
Po co mitoza?
Mitoza jest niezbędna do wzrostu i rozwoju organizmu. Umożliwia regenerację uszkodzonych tkanek. Odpowiada również za rozmnażanie bezpłciowe u niektórych organizmów.
Etapy mitozy
Mitoza dzieli się na kilka etapów. Zapamiętaj je w kolejności!
1. Profaza: Chromosomy stają się widoczne. Otoczka jądrowa zanika. Centriole wędrują na przeciwległe bieguny komórki. Powstaje wrzeciono podziałowe.
2. Metafaza: Chromosomy ustawiają się w płaszczyźnie równikowej komórki. Przyczepiają się do wrzeciona podziałowego.
3. Anafaza: Siostrzane chromatydy oddzielają się od siebie. Wędrują do przeciwległych biegunów komórki.
4. Telofaza: Chromosomy rozluźniają się. Odtwarza się otoczka jądrowa. Powstają dwa jądra komórkowe.
Po telofazie następuje cytokineza. To podział cytoplazmy. W efekcie powstają dwie oddzielne komórki potomne.
Mejoza
Mejoza to podział komórki, w wyniku którego powstają cztery komórki potomne. Mają one o połowę mniejszą liczbę chromosomów niż komórka macierzysta. Ważne: połowa chromosomów!
Po co mejoza?
Mejoza jest kluczowa dla rozmnażania płciowego. Prowadzi do powstania gamet (komórek rozrodczych: plemników i komórek jajowych). Dzięki niej liczba chromosomów w kolejnych pokoleniach pozostaje stała.
Etapy mejozy
Mejoza składa się z dwóch podziałów: mejozy I i mejozy II. Każdy z nich ma swoje etapy.
Mejoza I
1. Profaza I: Chromosomy homologiczne łączą się w pary (konjugacja). Zachodzi crossing-over (wymiana materiału genetycznego).
2. Metafaza I: Pary chromosomów homologicznych ustawiają się w płaszczyźnie równikowej komórki.
3. Anafaza I: Chromosomy homologiczne rozdzielają się. Wędrują do przeciwległych biegunów komórki. Chromatydy siostrzane pozostają nierozdzielone.
4. Telofaza I: Powstają dwa jądra komórkowe. Każde zawiera połowę liczby chromosomów komórki macierzystej. Następuje cytokineza.
Mejoza II
Mejoza II jest bardzo podobna do mitozy. Jednak zaczyna się od komórek haploidalnych (z połową liczby chromosomów).
1. Profaza II: Chromosomy stają się widoczne.
2. Metafaza II: Chromosomy ustawiają się w płaszczyźnie równikowej komórki.
3. Anafaza II: Chromatydy siostrzane oddzielają się od siebie. Wędrują do przeciwległych biegunów komórki.
4. Telofaza II: Powstają cztery jądra komórkowe. Każde zawiera połowę liczby chromosomów komórki macierzystej. Następuje cytokineza.
W wyniku mejozy powstają cztery komórki haploidalne. Są one genetycznie różne.
Porównanie Mitozy i Mejozy
Kluczowe różnice:
- Mitoza: Jeden podział, dwie komórki potomne identyczne z komórką macierzystą.
- Mejoza: Dwa podziały, cztery komórki potomne o połowę mniejszej liczbie chromosomów.
- Mitoza: Służy do wzrostu, regeneracji, rozmnażania bezpłciowego.
- Mejoza: Służy do rozmnażania płciowego, powstawania gamet.
Crossing-over
Crossing-over to wymiana materiału genetycznego pomiędzy chromosomami homologicznymi. Zachodzi w profazie I mejozy. Prowadzi do rekombinacji genetycznej. Zwiększa różnorodność genetyczną potomstwa.
Haploidalność i Diploidalność
Komórki haploidalne (n) mają pojedynczy zestaw chromosomów. Gamety (plemniki i komórki jajowe) są haploidalne.
Komórki diploidalne (2n) mają podwójny zestaw chromosomów. Komórki somatyczne (budujące ciało) są diploidalne.
Podczas zapłodnienia, gamety haploidalne łączą się. Tworzą zygotę diploidalną. Przywraca to prawidłową liczbę chromosomów.
Podsumowanie
Gratulacje! Przeszliśmy przez mitozę i mejozę. Pamiętaj o kluczowych etapach każdego podziału. Zwróć uwagę na różnice między nimi. Zrozumienie tych procesów jest niezbędne do sukcesu na egzaminie!
Powodzenia!
