Hej! Zastanawialiście się kiedyś, dlaczego tak wiele historii wydaje się podobnych, mimo że opowiadają o różnych ludziach i wydarzeniach? Odpowiedź może tkwić w dziele Josepha Campbella, a konkretnie w jego książce "Bohater o Tysiącu Twarzy".
Zaraz, zaraz, kim był ten Campbell i o co chodzi z tym tysiącem twarzy? Spokojnie, wszystko po kolei. Postaram się to wytłumaczyć w prosty sposób, żeby każdy z Was mógł zrozumieć tę fascynującą koncepcję.
Kim był Joseph Campbell?
Joseph Campbell (1904-1987) był amerykańskim mitoznawcą, pisarzem i wykładowcą. Poświęcił swoje życie studiowaniu mitów i legend z różnych kultur na całym świecie. Zauważył, że mimo różnic kulturowych, wiele mitów ma ze sobą wspólne elementy. Uważał, że mity to nie tylko bajki, ale głębokie opowieści, które odzwierciedlają nasze ludzkie doświadczenia i archetypy.
Jego praca miała ogromny wpływ na literaturę, film i psychologię. Można śmiało powiedzieć, że zrewolucjonizował sposób, w jaki patrzymy na mity i opowieści. Stał się swego rodzaju guru dla twórców filmowych, takich jak George Lucas ("Gwiezdne Wojny") i Christopher Vogler.
"Bohater o Tysiącu Twarzy" – O co chodzi?
W swojej najsłynniejszej książce, "Bohater o Tysiącu Twarzy", Campbell przedstawił koncepcję tzw. monomitu, znanego również jako podróż bohatera. To uniwersalny wzorzec narracyjny, który powtarza się w mitach, legendach i opowieściach z całego świata. Mówiąc prościej, to pewien schemat, który można odnaleźć w wielu historiach, niezależnie od kultury, z której pochodzą.
Wyobraź sobie, że masz przepis na ciasto. Mimo, że każdy piecze je trochę inaczej, dodaje różne składniki, to jednak podstawa jest ta sama: mąka, jajka, cukier. Podobnie jest z historiami. Różnią się szczegółami, postaciami i miejscami, ale rdzeń opowieści – podróż bohatera – pozostaje niezmienny.
Etapy Podróży Bohatera
Podróż bohatera składa się z kilku kluczowych etapów. Każdy z nich ma swoje znaczenie i symbolizuje pewien aspekt ludzkiego doświadczenia. Poznajmy te etapy bliżej:
- Wezwanie do przygody (The Call to Adventure): Bohater otrzymuje zaproszenie do wyruszenia w podróż. To może być prośba o pomoc, tajemnicza wiadomość, czy po prostu poczucie, że coś ważnego czeka na niego poza znanym światem.
- Odmowa wezwania (Refusal of the Call): Bohater początkowo odmawia przyjęcia wyzwania. Boi się nieznanego, czuje się niekompetentny lub nie chce opuszczać swojego bezpiecznego świata.
- Pomoc Mentora (Meeting the Mentor): Na drodze bohatera pojawia się mentor, który go wspiera, doradza i dostarcza potrzebnych narzędzi lub wiedzy. Mentor może być nauczycielem, przewodnikiem duchowym, przyjacielem lub kimś, kto już przeszedł podobną drogę.
- Przekroczenie progu (Crossing the Threshold): Bohater ostatecznie decyduje się wyruszyć w podróż i wkracza do nieznanego świata. To moment, w którym nie ma już odwrotu.
- Próby, sojusznicy i wrogowie (Tests, Allies, and Enemies): W nowym świecie bohater napotyka na różne próby, wyzwania i przeszkody. Poznaje sojuszników, którzy mu pomagają, ale także wrogów, którzy utrudniają mu drogę.
- Dotarcie do najgłębszej jaskini (Approach to the Inmost Cave): Bohater zbliża się do celu swojej podróży. To moment największego napięcia i przygotowania do ostatecznej konfrontacji.
- Największa próba (The Ordeal): Bohater musi zmierzyć się z największym wyzwaniem. To walka o życie, konfrontacja z własnymi słabościami lub poświęcenie czegoś ważnego.
- Nagroda (The Reward): Po pokonaniu największej próby bohater otrzymuje nagrodę. Może to być magiczny przedmiot, wiedza, miłość lub odzyskanie czegoś utraconego.
- Droga powrotna (The Road Back): Bohater musi wrócić do swojego świata. Często na drodze powrotnej czekają go jeszcze kolejne wyzwania.
- Odrodzenie (The Resurrection): Bohater przechodzi ostateczną przemianę. Staje się lepszą wersją samego siebie, mądrzejszy, silniejszy i bardziej dojrzały.
- Powrót z Eliksirem (Return with the Elixir): Bohater wraca do swojego świata i dzieli się zdobytą wiedzą, umiejętnościami lub nagrodą z innymi. Jego podróż przynosi korzyści całej społeczności.
Przykłady Podróży Bohatera
Czy teraz widzicie, jak ten schemat może się powtarzać w różnych historiach? Spójrzmy na kilka przykładów:
- Harry Potter: Harry otrzymuje list z Hogwartu (wezwanie do przygody), początkowo nie chce opuszczać domu Dursleyów (odmowa wezwania), Hagrid jest jego mentorem, walczy z Voldemortem (największa próba) i wraca do świata mugoli z wiedzą o magii (powrót z eliksirem).
- Gwiezdne Wojny: Luke Skywalker otrzymuje wiadomość od Leii (wezwanie do przygody), Yoda jest jego mentorem, walczy z Darthem Vaderem (największa próba) i pomaga odzyskać pokój w galaktyce (powrót z eliksirem).
- Władca Pierścieni: Frodo Baggins otrzymuje Pierścień (wezwanie do przygody), Gandalf jest jego mentorem, wyrusza w podróż do Mordoru, by zniszczyć Pierścień (największa próba) i po powrocie do Shire wprowadza pokój i harmonię.
Zauważcie, że mimo różnic w szczegółach, wszystkie te historie opierają się na tym samym podstawowym schemacie. Dlatego właśnie Campbell nazwał to "Bohater o Tysiącu Twarzy" – bohaterowie mogą być różni, ale ich podróż ma podobną strukturę.
Dlaczego to jest ważne?
Zrozumienie podróży bohatera może być bardzo pomocne w wielu dziedzinach. Po pierwsze, pozwala nam lepiej zrozumieć i analizować historie. Możemy zobaczyć, jakie archetypy i motywy się w nich powtarzają. Po drugie, może być inspiracją dla twórców. Wiedząc, jakie elementy są kluczowe w opowieści, mogą tworzyć bardziej angażujące i poruszające historie.
Ale co najważniejsze, podróż bohatera może być metaforą naszego własnego życia. Każdy z nas, na swój sposób, przechodzi przez podobne etapy. Mamy swoje wyzwania, mentorów, próby i nagrody. Zrozumienie tego schematu może pomóc nam lepiej zrozumieć samych siebie i swoją drogę.
Więc następnym razem, kiedy oglądacie film, czytacie książkę, albo po prostu zastanawiacie się nad swoim życiem, spróbujcie odnaleźć elementy podróży bohatera. Może odkryjecie coś nowego i inspirującego!
