Hej! Porozmawiajmy o tym, co zanieczyszcza nasze powietrze i jak to mierzymy.
Mamy coś takiego jak normy zanieczyszczenia powietrza. To jak granice, których nie powinniśmy przekraczać, żebyśmy mogli oddychać zdrowym powietrzem.
Co to są te normy?
Wyobraź sobie linię narysowaną na ziemi. Nie powinniśmy jej przekraczać. Te normy to takie linie, ale dla zanieczyszczeń w powietrzu.
Normy określają maksymalne dopuszczalne stężenia różnych substancji w powietrzu. Mierzy się je w mikrogramach na metr sześcienny (µg/m³) lub częściach na milion (ppm).
Czyli, ile 'brudu' może być w każdym 'oddechu' powietrza. Im mniej, tym lepiej!
Kto to kontroluje?
W Polsce, monitorowaniem jakości powietrza zajmuje się Główny Inspektorat Ochrony Środowiska (GIOŚ). To oni sprawdzają, czy normy są przestrzegane.
Wyobraź sobie GIOŚ jako policjantów powietrza. Pilnują, żeby nikt nie zanieczyszczał powietrza za bardzo.
Co zanieczyszcza powietrze?
Mamy kilku głównych winowajców. Pomyśl o nich jak o drużynie zanieczyszczeń.
Pył zawieszony (PM10 i PM2.5)
To maleńkie cząsteczki, które unoszą się w powietrzu. Wyobraź sobie piasek, ale tysiąc razy mniejszy.
PM10 to pył o średnicy do 10 mikrometrów. PM2.5 jest jeszcze mniejszy - do 2.5 mikrometrów.
PM2.5 jest bardziej niebezpieczny, bo łatwiej dostaje się do naszych płuc i krwiobiegu. To jak mały złodziej, który łatwo się wślizguje.
Skąd się bierze pył zawieszony? Przede wszystkim z palenia w piecach (szczególnie węglem i drewnem niskiej jakości), z transportu (samochody, ciężarówki) oraz z przemysłu.
Dwutlenek siarki (SO2)
To gaz o ostrym zapachu. Powstaje głównie podczas spalania węgla i ropy naftowej.
Wyobraź sobie, że to zapach zapałek, ale bardzo mocny i duszący.
SO2 drażni drogi oddechowe i przyczynia się do powstawania smogu.
Tlenki azotu (NOx)
To grupa gazów, które powstają podczas spalania paliw w wysokich temperaturach, na przykład w silnikach samochodowych.
Wyobraź sobie, że to para z rury wydechowej samochodu, ale bardziej szkodliwa.
NOx przyczyniają się do powstawania smogu i kwaśnych deszczy.
Ozon (O3)
Ozon w wyższych warstwach atmosfery chroni nas przed szkodliwym promieniowaniem UV. Ale ozon przy ziemi to zanieczyszczenie.
Powstaje, gdy tlenki azotu i lotne związki organiczne (LZO) reagują ze sobą w obecności światła słonecznego. To jak skomplikowany przepis na 'brudne' powietrze.
Ozon drażni drogi oddechowe i może powodować problemy z oddychaniem.
Benzo(a)piren (BaP)
To bardzo szkodliwa substancja rakotwórcza, która powstaje podczas spalania węgla i drewna, szczególnie w starych piecach.
Wyobraź sobie, że to czarny dym z komina, który jest bardzo, bardzo szkodliwy.
Jak mierzymy zanieczyszczenia?
GIOŚ ma stacje monitoringu jakości powietrza w całej Polsce. To jak punkty obserwacyjne, które sprawdzają, co dzieje się w powietrzu.
Te stacje mierzą stężenia różnych zanieczyszczeń w powietrzu i przekazują te dane do centralnej bazy.
Informacje o jakości powietrza są dostępne online, na przykład na stronie internetowej GIOŚ. Możesz sprawdzić, czy powietrze w Twojej okolicy jest czyste.
Wyobraź sobie, że to mapa pogody, ale zamiast temperatury i deszczu pokazuje, jak bardzo zanieczyszczone jest powietrze.
Normy - jakie są dopuszczalne wartości?
Normy są różne dla różnych zanieczyszczeń i dla różnych okresów czasu (np. średnia dobowa, średnia roczna).
Oto kilka przykładów (uproszczonych):
- PM10: średnia dobowa – 50 µg/m³, średnia roczna – 40 µg/m³
- PM2.5: średnia dobowa – 25 µg/m³, średnia roczna – 20 µg/m³
- SO2: średnia godzinowa – 350 µg/m³, średnia dobowa – 125 µg/m³
Jeśli stężenie danego zanieczyszczenia przekracza normę, mówimy o przekroczeniu normy. To sygnał, że jakość powietrza jest zła i może szkodzić zdrowiu.
Wyobraź sobie alarm, który włącza się, gdy zanieczyszczenie przekroczy 'linię' normy.
Co możemy zrobić?
Każdy z nas może przyczynić się do poprawy jakości powietrza.
Możemy ograniczyć korzystanie z samochodów, wybierać transport publiczny, rower lub chodzić pieszo.
Możemy dbać o to, żeby nasze domy były dobrze ocieplone, żeby nie trzeba było ich mocno ogrzewać.
Możemy wybierać ekologiczne źródła energii, takie jak panele słoneczne.
Możemy informować innych o problemie zanieczyszczenia powietrza i zachęcać ich do podejmowania działań.
Pamiętaj! Czyste powietrze to zdrowe życie dla nas wszystkich!
