Witajcie! Przygotowujemy się do egzaminu z Kontroli Administracji Publicznej na podstawie podręcznika J. Jagielskiego. Zaczynajmy!
Czym jest kontrola administracji publicznej?
Kontrola administracji publicznej to proces oceny działalności organów administracji pod kątem zgodności z prawem, celowości, rzetelności i gospodarności.
Sprawdza, czy urzędy działają prawidłowo i efektywnie.
Funkcje kontroli
Kontrola ma kilka ważnych funkcji:
- Funkcja legalizacyjna: Sprawdza zgodność działań z prawem.
- Funkcja doskonaląca: Wskazuje na błędy i proponuje poprawę.
- Funkcja prewencyjna: Zapobiega nieprawidłowościom w przyszłości.
- Funkcja informacyjna: Dostarcza informacji o działaniu administracji.
Zapamiętaj te funkcje! Mogą się przydać na egzaminie.
Rodzaje kontroli
Kontrola administracji publicznej dzieli się na kilka rodzajów. Według J. Jagielskiego istotne są podziały ze względu na:
Kryterium podmiotu kontrolującego
Wyróżniamy kontrolę wewnętrzną i zewnętrzną.
Kontrola wewnętrzna jest prowadzona przez same organy administracji. Np. kontrola przeprowadzana przez kierownika wydziału w urzędzie gminy.
Kontrola zewnętrzna jest sprawowana przez podmioty spoza administracji. Np. kontrola prowadzona przez Najwyższą Izbę Kontroli (NIK).
Kryterium zakresu kontroli
Mamy kontrolę ogólną i specjalistyczną.
Kontrola ogólna obejmuje całość działalności danego organu. Sprawdza wszystkie aspekty.
Kontrola specjalistyczna koncentruje się na wybranym obszarze. Np. kontrola finansowa.
Kryterium momentu kontroli
Rozróżniamy kontrolę uprzednią, bieżącą i następczą.
Kontrola uprzednia odbywa się przed podjęciem decyzji. Ma na celu zapobieganie błędom.
Kontrola bieżąca jest prowadzona w trakcie realizacji zadania. Pozwala na szybką interwencję.
Kontrola następcza jest prowadzona po zakończeniu działania. Ocenia efekty i wyciąga wnioski.
Podmioty kontroli zewnętrznej
Kilka instytucji ma uprawnienia do kontroli administracji publiczne.
Najwyższa Izba Kontroli (NIK)
NIK kontroluje działalność organów administracji rządowej, Narodowego Banku Polskiego, państwowych osób prawnych i innych jednostek organizacyjnych. Skupia się na legalności, gospodarności i celowości.
Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO)
RPO stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela. Może interweniować w przypadku naruszeń ze strony administracji.
Sądy administracyjne
Sądy administracyjne kontrolują legalność decyzji administracyjnych. Sprawdzają, czy decyzje są zgodne z prawem.
Inne organy kontroli
Istnieją też inne organy kontroli, takie jak Państwowa Inspekcja Pracy (PIP) czy Inspekcja Ochrony Środowiska (IOŚ).
Środki kontroli obywatelskiej
Obywatele również mają wpływ na kontrolę administracji.
Petycje, skargi i wnioski
Obywatele mogą składać petycje, skargi i wnioski do organów administracji. To ważny instrument kontroli społecznej.
Dostęp do informacji publicznej
Prawo do dostępu do informacji publicznej umożliwia obywatelom uzyskiwanie informacji o działaniach administracji. Zwiększa to transparentność.
Organizacje pozarządowe (NGO)
Organizacje pozarządowe monitorują działalność administracji i zgłaszają nieprawidłowości. Działają w interesie publicznym.
Odpowiedzialność w administracji
Osoby pełniące funkcje publiczne ponoszą odpowiedzialność za swoje działania.
Odpowiedzialność dyscyplinarna
Odpowiedzialność dyscyplinarna dotyczy naruszenia obowiązków służbowych. Może skutkować karami, np. upomnieniem lub naganą.
Odpowiedzialność karna
Odpowiedzialność karna dotyczy popełnienia przestępstwa. Może skutkować karą pozbawienia wolności.
Odpowiedzialność cywilna
Odpowiedzialność cywilna dotyczy szkód wyrządzonych przez działania administracji. Może skutkować koniecznością zapłaty odszkodowania.
Podsumowanie
Podsumujmy najważniejsze punkty:
- Kontrola administracji publicznej to ocena działalności organów administracji.
- Wyróżniamy kontrolę wewnętrzną i zewnętrzną, ogólną i specjalistyczną, uprzednią, bieżącą i następczą.
- NIK, RPO i sądy administracyjne to ważne podmioty kontroli zewnętrznej.
- Obywatele mają wpływ na kontrolę poprzez petycje, skargi, wnioski i dostęp do informacji publicznej.
- Osoby pełniące funkcje publiczne ponoszą odpowiedzialność dyscyplinarną, karną i cywilną.
Pamiętaj o tych zagadnieniach! Powodzenia na egzaminie!
