Cześć! Zajmiemy się teraz Imiesłowowym Równoważnikiem Zdania (IRZ). To może brzmieć skomplikowanie, ale zobaczymy, że to nic strasznego.
Wyobraź sobie obrazek. Masz scenę, ale brakuje w niej pełnego zdania, żeby ją opisać. IRZ pomaga nam dodać szczegół bez tworzenia całego zdania.
Czym jest Imiesłów?
Najpierw: imiesłów. To forma czasownika. Opisuje czynność, ale nie jest w pełni czasownikiem. Myśl o nim jak o przymiotniku, który pochodzi od czasownika.
Mamy dwa główne rodzaje, które nas interesują: imiesłów przymiotnikowy czynny i imiesłów przysłówkowy współczesny.
Imiesłów Przymiotnikowy Czynny
Opisuje, kto/co wykonuje czynność. Kończy się na -ący, -ąca, -ące. Na przykład: biegnący (ten, który biegnie), śpiewająca (ta, która śpiewa).
Wyobraź sobie zdjęcie: dziewczynka śpiewająca piosenkę. Dziewczynka jest aktywna – śpiewa. "Śpiewająca" opisuje ją.
Imiesłów Przysłówkowy Współczesny
Opisuje czynność, która dzieje się w tym samym czasie, co inna czynność. Kończy się na -ąc. Na przykład: biegnąc (podczas biegania), czytając (podczas czytania).
Pomyśl o scenie: chłopiec czytał książkę, siedząc na krześle. Obie czynności dzieją się jednocześnie: czytanie i siedzenie. "Siedząc" opisuje, jak chłopiec czytał.
Czym jest Równoważnik Zdania?
Równoważnik zdania to wyrażenie, które przekazuje myśl, ale nie ma orzeczenia (czasownika w formie osobowej). Brakuje podmiotu i orzeczenia.
Przykład: Cisza! Przekazuje informację, ale nie ma pełnego zdania typu "Jest cisza."
Imiesłowowy Równoważnik Zdania (IRZ)
To połączenie imiesłowu i równoważnika zdania. Używamy imiesłowu, żeby opisać czynność w równoważniku.
Wyobraź sobie znak: Zakaz parkowania! Możemy to rozbudować: Zakaz parkowania pojazdów, blokujących przejazd! "Blokujących" to imiesłów przymiotnikowy czynny. Opisuje pojazdy.
Zamiast pisać: "Zakaz parkowania pojazdów, które blokują przejazd!" używamy krótszego i bardziej zwięzłego wyrażenia.
Przykłady IRZ w Użyciu
Przykład 1: Stojąc na peronie, czekałem na pociąg. (IRZ: stojąc). Oznacza: Kiedy stałem na peronie, czekałem na pociąg.
Zauważ, że ja wykonuję obie czynności: stoję i czekam. Podmiot jest domyślny i taki sam dla obu czynności.
Przykład 2: Idąc do szkoły, spotkałem kolegę. (IRZ: idąc). Oznacza: Kiedy szedłem do szkoły, spotkałem kolegę.
Ponownie, ja wykonuję obie czynności: idę i spotykam.
Przykład 3: Zobaczywszy kota, pies zaczął szczekać. (IRZ: zobaczywszy). Oznacza: Kiedy pies zobaczył kota, zaczął szczekać.
Tutaj podmiot to pies. To on zobaczył kota i zaczął szczekać. Ważne, żeby podmiot był jeden!
Kiedy NIE Można Użyć IRZ?
Najważniejsza zasada: Podmiot musi być ten sam dla obu czynności!
Źle: Wychodząc z domu, zaczęło padać. Kto wychodził z domu? Ja? On? Nie wiadomo. Podmiot logicznie nie pasuje do czynności "padać" (deszcz pada sam z siebie!). Poprawnie: Kiedy wychodziłem z domu, zaczęło padać.
Źle: Czytając książkę, zasnąłem. Spadła mi na twarz. Kto zasnął i komu spadła książka? Ja zasnąłem, ale książka sama nie zasypia na twarz! Poprawnie: Czytając książkę, zasnąłem. Książka spadła mi na twarz. (Dwa oddzielne zdania).
Jak Rozpoznać Błąd z IRZ?
Spróbuj zamienić IRZ na pełne zdanie z "kiedy", "podczas gdy" itp. Jeśli zdanie brzmi nielogicznie, prawdopodobnie użyto IRZ niepoprawnie.
Np. "Wychodząc z domu, zaczęło padać" zmienia się w "Kiedy wychodziłem z domu, zaczęło padać". Dalej brzmi dziwnie, bo to deszcz pada, a nie "ja padam wychodząc".
Ćwiczenia
Spróbuj zamienić poniższe zdania z użyciem IRZ na zdania złożone i odwrotnie. Zastanów się, czy podmiot jest ten sam!
1. Siedząc w fotelu, oglądałem telewizję.
2. Kiedy jadłem śniadanie, czytałem gazetę.
3. Ucząc się do egzaminu, piłem kawę.
4. Spiesząc się na autobus, potknąłem się.
Pamiętaj: Imiesłowowy Równoważnik Zdania to skrót. Używaj go, kiedy chcesz wyrazić coś zwięźle i elegancko. Ale zawsze upewnij się, że używasz go poprawnie!
