Cześć! Porozmawiajmy o czymś, co może wydawać się skomplikowane, ale w rzeczywistości jest całkiem logiczne. Chodzi o derywaty. Spróbujemy zrozumieć, czym są i jak działają, korzystając z przykładów z życia codziennego.
Czym są derywaty?
Wyobraź sobie, że planujesz wyjazd na wakacje za granicę. Musisz wymienić złotówki na euro. Kurs euro zmienia się każdego dnia.
Masz obawy, że kurs euro wzrośnie przed twoim wyjazdem. Co możesz zrobić, żeby się zabezpieczyć? Możesz zawrzeć umowę z bankiem.
Umowa gwarantuje Ci konkretny kurs wymiany za jakiś czas w przyszłości. Taka umowa to przykład derywatu.
Derywat to instrument finansowy. Jego wartość pochodzi od innego aktywa. To aktywo nazywamy aktywem bazowym. Aktywem bazowym może być wszystko, np. akcje, waluty, towary (jak ropa naftowa czy złoto), a nawet indeks giełdowy.
Najważniejsze jest to, że derywat sam w sobie nie ma wartości. Jego wartość wynika z wartości aktywa bazowego. To tak, jakbyś kupował bilet na koncert.
Bilet sam w sobie jest tylko kawałkiem papieru. Jego wartość wynika z możliwości uczestniczenia w koncercie. Koncert jest tutaj "aktywem bazowym".
Rodzaje derywatów
Istnieje wiele rodzajów derywatów. Najpopularniejsze to opcje, kontrakty futures, kontrakty forward i swapy. Omówmy je po kolei.
Opcje
Opcja daje Ci prawo, ale nie obowiązek, do kupna lub sprzedaży aktywa bazowego po określonej cenie w określonym czasie. Wyobraź sobie, że obstawiasz wyniki meczu. Masz opcję postawić na wygraną jednej z drużyn.
Możesz wykorzystać tę opcję lub zrezygnować. To zależy od tego, czy Ci się to opłaca. Opcje dzielą się na opcje kupna (call) i opcje sprzedaży (put).
Opcja kupna (call) daje Ci prawo do kupna aktywa. Z kolei opcja sprzedaży (put) daje Ci prawo do sprzedaży aktywa. Na przykład, kupujesz opcję call na akcje firmy X za 10 zł.
Opcja wygasa za miesiąc. Jeśli cena akcji wzrośnie powyżej 10 zł, możesz skorzystać z opcji i kupić akcje po niższej cenie. Jeśli cena spadnie, możesz zrezygnować i stracisz tylko pieniądze, które zapłaciłeś za opcję.
Kontrakty futures
Kontrakt futures to umowa. Zobowiązuje Cię do kupna lub sprzedaży aktywa bazowego po określonej cenie w przyszłości. To tak, jakbyś zamawiał meble na wymiar.
Podpisujesz umowę z stolarzem, która określa cenę i termin realizacji. Niezależnie od tego, czy cena drewna wzrośnie, Ty płacisz tyle, ile ustaliliście.
Kontrakty futures są często używane na giełdach towarowych. Na przykład, rolnik może zawrzeć kontrakt futures na sprzedaż swojej pszenicy po określonej cenie za kilka miesięcy. Daje mu to pewność, że otrzyma za nią ustaloną kwotę, niezależnie od wahań cen na rynku.
Kontrakty forward
Kontrakt forward jest bardzo podobny do kontraktu futures. Podobnie jak futures, zobowiązuje strony do wymiany aktywa w przyszłości po ustalonej cenie. Główna różnica polega na tym, że kontrakty forward są zazwyczaj zawierane poza giełdą (over-the-counter – OTC).
Oznacza to, że są bardziej elastyczne i mogą być dopasowane do konkretnych potrzeb stron. Wyobraź sobie dwie firmy, które prowadzą interesy ze sobą w różnych walutach. Mogą zawrzeć kontrakt forward na wymianę walut w przyszłości po ustalonej cenie.
Pomaga im to zabezpieczyć się przed ryzykiem walutowym. Kontrakty forward są mniej ustandaryzowane niż futures. To też sprawia, że są mniej płynne (trudniej je sprzedać przed terminem).
Swapy
Swap to umowa. Polega na wymianie przepływów pieniężnych między dwiema stronami w określonym czasie. Najpopularniejsze są swapy procentowe i swapy walutowe.
Swap procentowy to wymiana strumienia płatności opartego na stałej stopie procentowej na strumień płatności oparty na zmiennej stopie procentowej. Wyobraź sobie, że masz kredyt o stałym oprocentowaniu, a spodziewasz się, że stopy procentowe spadną.
Możesz zawrzeć swap procentowy z bankiem. Wymieniasz się z nim swoimi stałymi płatnościami na zmienne. Jeśli stopy spadną, zapłacisz mniej.
Swap walutowy to wymiana strumieni płatności w różnych walutach. To trochę jak pożyczka w jednej walucie i jednoczesne udzielenie pożyczki w innej walucie. Firmy używają swapów walutowych, żeby zabezpieczyć się przed ryzykiem walutowym.
Zastosowanie derywatów
Derywaty mają różne zastosowania. Przede wszystkim służą do hedgingu, czyli zabezpieczania się przed ryzykiem. Można zabezpieczyć się przed zmianami kursów walut, cen akcji, stóp procentowych, cen towarów.
Rolnik, który zawarł kontrakt futures na sprzedaż pszenicy, zabezpiecza się przed spadkiem cen. Inwestor, który kupuje opcje na akcje, zabezpiecza się przed spadkiem wartości portfela.
Derywaty są też używane do spekulacji. Spekulanci wykorzystują derywaty do zarabiania na zmianach cen. Spekulacja wiąże się z wysokim ryzykiem. Można bardzo szybko stracić pieniądze.
Derywaty umożliwiają też arbitraż. Arbitraż to wykorzystywanie różnic cen tego samego aktywa na różnych rynkach. Można kupić aktywo taniej na jednym rynku i sprzedać drożej na drugim.
Ryzyko związane z derywatami
Inwestowanie w derywaty wiąże się z ryzykiem. Jest ono zwykle wyższe niż inwestowanie w aktywa bazowe. Ryzyko wynika z dźwigni finansowej. Dźwignia finansowa oznacza, że można kontrolować dużą wartość aktywów, angażując stosunkowo niewielki kapitał.
To zwiększa potencjalne zyski, ale także straty. Małe zmiany cen aktywa bazowego mogą prowadzić do dużych zmian w wartości derywatu. Ważne jest, żeby rozumieć ryzyko związane z derywatami.
Trzeba znać mechanizmy ich działania. Należy też zachować ostrożność przy inwestowaniu. Nie inwestuj w derywaty, jeśli nie wiesz, co robisz. Skonsultuj się z doradcą finansowym. Pamiętaj, że wysoki zysk wiąże się z wysokim ryzykiem.
Podsumowanie
Derywaty to instrumenty finansowe. Ich wartość pochodzi od aktywów bazowych. Służą do hedgingu, spekulacji i arbitrażu. Inwestowanie w derywaty wiąże się z ryzykiem.
Mam nadzieję, że teraz lepiej rozumiesz, czym są derywaty. Choć temat może wydawać się skomplikowany, w rzeczywistości opiera się na prostych zasadach. Pamiętaj, że kluczem do sukcesu jest wiedza i ostrożność.
