Zacznijmy naszą przygodę z gramatyką. Zajmiemy się dzisiaj grupą podmiotu i orzeczenia. To dwa bardzo ważne elementy zdania. Pomogą nam zrozumieć, kto wykonuje czynność i co robi.
Grupa Podmiotu
Podmiot to najważniejsza część zdania. Informuje nas, o kim lub o czym mówimy. Odpowiada na pytania: Kto? Co?
Podmiot może być wyrażony różnymi częściami mowy. Najczęściej jest to rzeczownik. Na przykład: Kasia czyta książkę. W tym zdaniu podmiotem jest "Kasia".
Podmiotem może być też zaimek. Na przykład: On gra w piłkę. Tutaj "On" to zaimek, który pełni funkcję podmiotu. Zaimek zastępuje rzeczownik.
Czasami podmiotem może być też liczebnik. Na przykład: Pięcioro dzieci bawi się w piaskownicy. "Pięcioro" to liczebnik określający liczbę dzieci.
Podmiotem może być również bezokolicznik. Na przykład: Czytanie książek jest przyjemne. "Czytanie" to bezokolicznik, który pełni funkcję podmiotu.
Warto pamiętać, że podmiot może być ukryty. Wtedy nie widzimy go w zdaniu. Na przykład: Idę do szkoły. Kto idzie? Ja. Podmiot "ja" jest ukryty, ale domyślamy się, o kogo chodzi. Mówimy wtedy o podmiocie domyślnym. To często spotykane zjawisko w języku polskim. Zazwyczaj występuje w zdaniach, w których czasownik jest odmieniony w pierwszej osobie (ja, my) lub drugiej osobie (ty, wy).
Podsumowując, podmiot to najważniejsza informacja o tym, kto lub co wykonuje czynność w zdaniu. Może przyjmować różne formy gramatyczne, a czasem być nawet ukryty.
Grupa Orzeczenia
Orzeczenie to kolejna bardzo ważna część zdania. Informuje nas, co robi podmiot. Mówi nam, jaką czynność wykonuje podmiot lub co się z nim dzieje. Odpowiada na pytanie: Co robi? Co się z nim dzieje?
Najczęściej orzeczenie jest wyrażone czasownikiem w formie osobowej. Na przykład: Kasia czyta książkę. "Czyta" to czasownik, który pełni funkcję orzeczenia. Informuje nas, co robi Kasia.
Orzeczenie może być proste, czyli wyrażone jednym czasownikiem. Na przykład: Pies szczeka. "Szczeka" to proste orzeczenie.
Orzeczenie może być również złożone. Składa się z czasownika posiłkowego i bezokolicznika lub imiesłowu. Na przykład: Muszę iść do domu. "Muszę iść" to orzeczenie złożone. Czasownik "muszę" jest czasownikiem posiłkowym, a "iść" to bezokolicznik.
Inny przykład orzeczenia złożonego: Zostałem zauważony. "Zostałem zauważony" to orzeczenie złożone w stronie biernej. Czasownik "zostałem" jest czasownikiem posiłkowym, a "zauważony" to imiesłów przymiotnikowy bierny.
Orzeczenie imienne to typ orzeczenia złożonego. Składa się z łącznika (np. być, stać się, zostać) i orzecznika. Na przykład: Kasia jest uczennicą. "Jest" to łącznik, a "uczennicą" to orzecznik. Całość "jest uczennicą" to orzeczenie imienne.
Podsumowując, orzeczenie informuje nas, co robi podmiot. Może być wyrażone jednym czasownikiem (proste) lub składać się z kilku elementów (złożone).
Przykłady i Ćwiczenia
Spróbujmy poćwiczyć. Rozpoznajmy podmiot i orzeczenie w następujących zdaniach:
1. Dzieci bawią się w parku.
Kto się bawi? Dzieci. Zatem dzieci to podmiot. Co robią dzieci? Bawią się. Zatem bawią się to orzeczenie.
2. Słońce świeci jasno.
Co świeci? Słońce. Zatem słońce to podmiot. Co robi słońce? Świeci. Zatem świeci to orzeczenie.
3. Muszę odrobić lekcje.
Kto musi odrobić lekcje? Ja. Podmiot "ja" jest domyślny. Co muszę zrobić? Odrobić lekcje. Zatem muszę odrobić to orzeczenie.
4. Czytanie rozwija wyobraźnię.
Co rozwija wyobraźnię? Czytanie. Zatem czytanie to podmiot. Co robi czytanie? Rozwija. Zatem rozwija to orzeczenie.
5. Zostałem zaproszony na urodziny.
Kto został zaproszony? Ja. Podmiot "ja" jest domyślny. Co się ze mną stało? Zostałem zaproszony. Zatem zostałem zaproszony to orzeczenie.
Mam nadzieję, że teraz rozumiesz, czym jest grupa podmiotu i grupa orzeczenia. To bardzo ważne, aby umieć rozpoznać te elementy w zdaniu. Dzięki temu łatwiej zrozumiesz gramatykę języka polskiego i będziesz mógł poprawnie budować zdania.
